«Усе вы, дружкі, аднолькавыя... Паслухаеш вас, дык толькі жонкі адныя ва ўсіх і вінаваты, што ў вас жыццё не складваецца. Дык хто ж вам у тым вінаваты? І Антон, пэўна ж, яму плакаўся ў пісьмах, што са мною жыцця няма. А ці ведаў ён толькі пра дырэктара завода Ягорава, з якім мне ночкі былі мілей за ўсё на свеце? Мусіць жа, не, бо быў заўсёды ўнураны ў працу, у сябе, для яго не існавала нічога вакол... Мо ад таго і не атрымаўся дзіцёнак пры такім каханні, хто ведае. З Ягоравым быў бы абавязкова. Дык жа пазбавілася, дурная, а цяпер во і шкадую, не была б цяпер адна...»
«Калі ж гэта ты пазбавілася дзіцёнка? Чаму не прыкмеціў? А можа, тады, як сказала, што ныркі застудзіла і легла на тыдзень у бальніцу? Напэўна, бо мяне паслалі ў камандзіроўку ў Менск...»
— Сумная гісторыя, — канстатуе Людміла і далівае мне гарбаты з фарфоравага пузатага чайніка, які я прывёз з таго ж Менска.
— Не такая і сумная, бо ў жыцці ўсё мае свой пачатак і свой канец. Ад Матфея ў Святым дабравесці сказана: «Усякаму, хто дае, даецца і прыўмножыцца, а ў таго, што не дае, адымецца і тое, што мае...»
— Вы — веруючы чалавек? — Жанчына пільна прыгледзелася да мяне, глядзіць так пранікліва, што мне здаецца, вось-вось раскрые падман, маю тайну і тут жа жахнецца, страціць прытомнасць.
— Я жыву па Божых законах, бо створаны Богам. І толькі яму веру ў гэтым жыцці.
— І нікому больш?
— Яшчэ — свайму сумленню. Але гэта амаль тое ж самае.
— Прабачце за пытанне, сама не ведаю, чаму спытала.
«Такі ты веруючы, як я апостал Пётр. Навучыўся людзям мазгі пудрыць і мне прыйшоў іх прачышчаць. Мо які баптыст. Але ўсё роўна цікава, і цікава яшчэ, што з нашай размовы атрымаецца... Так што давай, залівай, вешай лапшу на вушы, як некалі вешаў Мішка Гарбачоў...»
— Дык вось, калі мне было цяжка, я папрасіў яго прыслаць мне грошай — колькі тысяч. Прасіў, каб пазычыў, дастаў хоць з-пад зямлі, бо мне былі б капцы. І ён мне выслаў іх. Дзесяць тысяч.
— Дзесяць тысяч? — у яе ад маіх слоў заняло дыханне, заружовіліся шчокі, ледзь прыкметна тарганулася правая шчака — прыкмета асаблівай узрушанасці. — Не можа таго быць. У нас ніколі такіх грошай не вадзілася. Тут нешта не так...
«Няўжо мяне падманваў Антон? Чаму я не ведала пра тыя грошы, што ён пасылаў? Во які хітрун, нездарма ж я ніколі не давярала яму ні ў чым... Які вужака! Мог запаўзці ў любую шчыліну і дзірку. Цікава, вельмі цікава... Ну і што з таго, калі пазычаў? На блядзей, значыць, і пазычаў, каб развеяць душу...»
— Прабачце, усё так. Дзесяць. Як лёду. Але тое ж было колькі гадоў таму. Сёння такая сума — пыл. Каб гэтыя грошы былі на ашчаднай кніжцы, то вы пацярпелі б крах. Дзяржава не вярнула б іх вам. Сёння інфляцыя, рэзрух, сёння, як казаў адзін дэпутат парламента, «я — нішчы...». Так што тыя дзесяць тысяч трэба памножыць не на сто, а на тысячу. Плюс-мінус дэнамінацыя... Так што я павінен аддаць Антону дзесяць мільёнаў. Расейскімі, а не «зайчыкамі». Смешна, але і расейскія драўляныя часова сталі накшталт валюты...
Раскрыў «дыпламат», дастаў дзесяць пачак з аднолькавых купюр, паклаў на стол.
У Людмілы, чуў, адняло дыханне. Не можа вымавіць і слова.
«Божа, што ж гэта такое? А калі я скажу, што Антона няма, што я развялася з ім, а пасля ён загінуў у авіякатастрофе? Як ён тады распарадзіцца грашыма? Забярэ назад? «Зайчыкамі». Гэта ж... утрая больш. Жах! Адкуль у Антона такія грошы былі?»
— Толькі мне неабходна аддаць непасрэдна Антону, — прамовіў я спакойна і хлебануў з кубка ўжо не гарачую гарбату. — Дарэчы, а дзе ж ён? На працы затрымаўся?
— Антону... Антону... — Людміла моршчыць лоб, паправіла на грудзях бэзавую кофту і кулон, што я падараваў на дваццаціпяцігоддзе, адкінула рукой за спіну косы.
На вачах у Людмілы слёзы. І толькі цяпер я заўважыў, што на стале, побач з тэлевізарам, стаіць маё фота ў чорным абрамленні. Памятае пра мяне?
— Віктар, у мяне вялікае гора. Антона няма... Ляцеў самалётам з Кіева і... Адзін пашпарт і застаўся ад яго — знайшлі ў абломках. Пад Нароўляй разбіўся. Магілу паставіла ўмоўную. Як і ўсе людзі, у якіх разбіліся родзічы і блізкія.
Я падышоў да яе ззаду, паклаў рукі на плечы.
— І мне ніхто не паведаміў... Я прыляцеў бы. Сніўся нейкі дурны сон пра яго, ды не надаў значэння. А яно вунь што, аказваецца, азначае... Гора, якое гора ў вас, Людміла! Прыміце мае спачуванні...
Яна ўздрыгвала — шчыра плакала ці толькі перад госцем?