Аднойчы здарылася так, што нам выдалі стыпендыю ды мой старэйшы брат прыслаў мне дапамогу - рублёў дваццаць пяць. Разам у мяне сабраўся цэлы капітал. Заплаціў я нават гаспадыні наперад за месяц, ліквідаваў якія дробныя даўгі і падрахоўваў, што мне можна купіць з адзежы ці з абутку. У той самы час нашы карцёжнікі рабілі другі падрахунак: як абдурыць мяне і забраць ад мяне ўсе мае грошы.
І вось, калі я сядзеў у сваім пакоі над кнігамі, да мяне з'явіўся дэлегат ад гарышча і пачаў угаворваць прыняць удзел у карцёжнай гульні.
- Эх, Уладзік, Уладзік! Усё ты з кнігамі... Так і закіснуць можна, гарбатым якім зрабіцца... Пойдзем да хлопцаў. Там такая гульня, такія грошы... Па дваццаць рублёў у банку бывае... А ты нічога і не ведаеш тут... Пойдзем!
Адчувалася, што не адчэпішся ні крыжом, ні таўкачом. Я згадзіўся.
- Ну што ж! Дзякую за запрашэнне. Пойдзем.
Мой сябар, не чуючы ног пад сабой, - на панадворак, пасля па драбіне - на гарышча. Я следам за ім. А там сапраўды гульня ў поўным разгары. Банкамёт, наш хлопец, адразу мне карту ў рукі. Глянуў я з-пад далоні - туз! Сусед шэпча:
- У банку дзесяць рублёў. Ты на ўсе, ці я на палову прыстану?
- Не, - адказваю я, - не трэба, я адзін пайду.
Банкамёт задаволена ўсміхаецца.
- Дык на колькі ты ідзеш, - пытаецца.
Пачакаўшы хвіліну, нібыта радзячыся сам з сабою, я адказаў:
- Дайце мне на пятачок...
- А як гэта разумець, - удакладняе банкамёт, - на пяць рублёў, значыцца?
- Ды не, - адказваю я, - на пяць капеек.
Тады, нават не заўважыў я, хто, - вырвалі ў мяне туза з рук, зграблі мяне ў ахапак ды як турнулі з гарышча па драбіне далоў, ледзьве я галаву не скруціў.
Так пачалася, так і скончылася мая гульня ў карты. Больш мяне ў такія гульні ні разу не запрашалі, а я тым больш не прасіўся...
Знайшлі мы сабе добрую кватэру. Мы - чацвёра навучэнцаў настаўніцкай семінарыі. Салдат на гэтай кватэры не было, гаспадаровы дзеці жылі ў вялікім горадзе. Было толькі двое саміх старых. Гаспадыня займалася хатнімі справамі і з усёй ахвотай згадзілася гатаваць нам абед і вячэру. Гаспадар быў выдатны майстар-пазалотнік. Апрача таго, ён, нягледзячы на стары век, надзвычай добра іграў на гітары. Але не меншую славу ён меў і як ігрок у шашкі. У гэтым ён лічыўся чэмпіёнам горада Невеля.
Жылі мы вельмі добра, спакойна. Спалі ўсе на падлозе ў гасцінай, а займаліся на кухні. Тут стаяў вялізны стол, было светла і цёпла ад добра складзенай печы: у яе шчыток быў наўкол, так што залазіць на печ можна было толькі ў адным месцы і на печы чалавек пачуваўся нібы ў нейкай маленькай утульнай хатцы.
Стары гаспадар займаўся сваёй пазалотніцкай працай днём, калі нас не было. Мы яму ні ў чым не перашкаджалі, хлопцы нашы былі добрыя, далікатныя, і гаспадары былі намі дужа задаволены.
Калі ў нас здаралася вольная хвіліна, мы прасілі гаспадара паіграць нам на гітары. Згаджаўся ён ахвотна. Мы былі задаволены яго канцэртамі, ад усяго сэрца дзякавалі яму, а ён быў задаволены, відаць, тым, што ўсё ж больш-менш культурныя хлопцы разумеюць, паважаюць і з сапраўднай пашанаю ставяцца да ягонага выканання.
Але вось стары гаспадар заўважыў, што я хутчэй за сваіх сяброў спраўляюся з падрыхтоўкай да чарговых заняткаў і пачынаю чытаць кнігі.
А яму, як ні кажы, маркотна. Мы маўчым, гаспадыня, каб не перашкаджаць нам, маўчыць. Вось ён і пачаў мяне запрашаць:
- Давай згуляем у шашкі.
Я катэгарычна адмаўляюся:
- Што вы, што вы! Я буду з вамі гуляць у шашкі?! З чэмпіёнам?
А ён - згуляем ды згуляем.
І спакусіў ён так мяне пачаць з ім гуляць у шашкі. Гулялі мы моўчкі, толькі шашка стукне па дошчачцы калі, а гульня ніяк не перашкаджала маім сябрам у іхніх занятках.
Трэба было зірнуць, пацікавіцца, як ён са мной гуляў!