«Адпраўляйся ў маёнтак Гата ў Ансале, пакланіся маёй жонцы і перадай: ці жывы, ці мёртвы, Ласэ Гатэнйельм заўсёды перамагае сваіх ворагаў!»
Апусціўшы галаву, пастар слухаў апавядальніка. Цяпер, калі гісторыя падышла да канца, ён узняў галаву і запытальна зірнуў на ротмістра.
— Калі гувернёр вымавіў гэтыя апошнія словы, — працягваў ротмістр, — я заўважыў, што сыны мае спачуваюць гэтаму паскуднаму нягодніку Гатэнйельму і што ім па душы прыйшоўся аповед пра яго адвагу. Таму я і паспяшаўся заўважыць — маўляў, гісторыя гэта прыдумана складана, але ўсё гэта наўрад ці што большае за самую звычайную выдумку. Бо калі, — сказаў я, — такі грубы пірат, як Гатэнйельм, мог пастаяць за сябе нават пасля смерці, то як жа растлумачыць, што мой бацька, такі адчайны рубака, як і Гатэнйельм, але не ў прыклад яму добры, сумленны чалавек, дазволіў злодзею прабрацца ў склеп і ўкрасці ў яго самы каштоўны набытак? А ў яго не было сілы перашкодзіць гэтаму ці ва ўсякім разе хоць пасля адпомсціць вінаватаму.
Пасля гэтых слоў пастар падхапіўся з не ўласцівай для яго жвавасцю.
— І я прытрымліваюся такога ж меркавання! — усклікнуў ён.
— Паслухайце, аднак, што здарылася далей, — працягваў ротмістр. — Не паспеў я вымавіць гэтыя словы, як за спінкай майго крэсла пачуліся гучныя ўздыхі. І ўздыхі гэтыя былі вельмі падобныя на тыя ўздыхі майго нябожчыка бацькі, калі яго мучылі старэчыя недамаганні. Мне нават падалося, што ён стаіць у мяне за спіной. І я падхапіўся з месца. Зразумела, нікога і нічога я не ўбачыў, але быў перакананы, што чуў майго бацьку. Мне не захацелася больш садзіцца за стол, і я прасядзеў тут увесь наступны час у адзіноце, разважаючы аб гэтай справе. І мне вельмі хацелася б пачуць, што думаеце наконт гэтага вы, мой высокапаважаны брат. Тыя жаласныя ўздыхі аб украдзеным скарбе, якія я чуў… Ці быў гэта мой нябожчык бацька? Калі б я быў упэўнены, што ён усё яшчэ знемагае ад тугі з-за гэтага пярсцёнка! Ды я лепей бы хадзіў па дварах, праводзячы дазнанне, чым дапусціў, каб ён хоць адзін міг пакутаваў жорсткай скрухай, як аб тым сведчаць ягоныя жаласныя ўздыхі.
— Другі раз даводзіцца мне сягоння адказваць на пытанне, ці смуткуе яшчэ нябожчык генерал па сваім страчаным пярсцёнку і хоча атрымаць яго назад, — сказаў пастар. — Але перш чым адказаць, я, з вашага дазволу, высокапаважаны брат мой, раскажу сваю гісторыю, а потым мы разам паразважаем аб гэтым.
Расказаўшы пра сягонняшняе здарэнне з ім, пастар зразумеў, што яму не варта было баяцца, што ротмістр з недастатковай стараннасцю будзе падтрымліваць інтарэсы свайго бацькі. Пастар не падумаў аб тым, што ў характары нават самага міралюбівага чалавека ёсць нешта ад сыноў Лодбрака[19]. Бо нярэдка бывае і так: парасяты пачынаюць вішчаць, даведаўшыся, якія пакуты выцерпеў стары парсюк. І пастар убачыў, як на лбе ў ротмістра ўспухлі жылы, а кулакі так моцна сціснуліся, што нават збялелі ў суставах. Нястрымны гнеў авалодаў ротмістрам.
Вядома, пастар перадаў усю гэту справу па-свойму. Ён расказаў, як гнеў божы пакараў злодзеяў, але ніякім чынам не пажадаў прызнаць, што тут мог быць замешаны мярцвяк.
Ротмістр жа зразумеў усё гэта зусім інакш. Ён зрабіў вывад адсюль, што бацька яго не знайшоў вечнага спакою ў магіле, бо пярсцёнак з яго ўказальнага пальца быў зняты. Ротмістра мучылі страх і згрызоты сумлення, паколькі да гэтага часу ён надта бесклапотна адносіўся да гэтай справы. Здавалася, у сэрцы ягоным ныла рана.
Пастар, заўважыўшы, як усхваляваўся ротмістр, ад страху ледзь рашыўся расказаць яму, што пярсцёнак у яго аднялі зноўку. Але гэта было ўспрынята з нейкім змрочным задавальненнем.
— Добра, што хоць адзін з гэтага зладзейскага зброду ўцалеў і што ён такі ж мярзотнік, як і іншыя, — сказаў ротмістр Лёвеншольд. — Генерал расправіўся з бацькамі Інгільберта, і расправіўся сурова. Цяпер настала мая чарга!
Пастар улавіў жорсткую рашучасць у голасе ротмістра. Ён хваляваўся ўсё мацней і мацней, баючыся, каб ротмістр не задушыў Інгільберта ўласнымі рукамі ці не засек яго да смерці.
— Я палічыў сваім абавязкам быць пасланцом ад нябожчыка Борда да вас, брат Лёвеншольд, — сказаў пастар, — але я спадзяюся, што вы не пачнеце ніякіх неабдуманых дзеянняў. Я ж маю намер паведаміць цяпер ленсману аб тым, што мяне абакралі.
19
Рагнар Лодбрак, ці Рагнар Скураныя Штаны — герой вядомай ісландскай сагі і хронікі Саксона Граматыка. Здзейсніўшы мноства подзвігаў, Лодбрак трапіў у палон да англійскага караля Эле, быў кінуты ў змяіную яму і загінуў. Яго сыны адпомсцілі за яго, уварваўшыся ў Англію і забіўшы караля Элу. Прататыпам Лодбрака паслужыў дацкі важак вікінгаў, які жыў у сярэдзіне IX ст. У яго было пяць сыноў, якія ўзначалілі паход вікінгаў у Англію.