Павольна, не раз спыняючыся, яны ўсё-такі ішлі наперад. Адрыян спрабаваў падбадзёрыцца, успомніўшы, колькі разоў ён, бывала, выхваляўся перад сёстрамі, кажучы, што пойдзе за Генералам, калі той толькі яго пакліча. Ён прыгадаў таксама, як з самага дзяцінства гарэў жаданнем адкрыць невядомае і пранікнуць у таямнічае. І вось вялікае імгненне наступіла, ён ішоў за прывідам у невядомае. Няўжо цяпер яго нікчэмнае маладушша перашкодзіць яму спазнаць нарэшце гэта нешта?
Такімі разважаннямі ён прымушаў сябе трымацца, але асцерагаўся падыходзіць да прывіду вельмі блізка. Іх пастаянна раздзяляў прамежак у некалькі аршынаў. Калі Адрыян дайшоў да сярэдзіны лесвіцы, Генерал знаходзіўся ўжо пад лесвіцай. Калі Адрыян стаяў на самай ніжняй прыступцы, Генерал быў ужо ўнізе ў сенцах.
Але тут Адрыян зноў спыніўся. З правага боку ад яго, зусім побач з лесвіцай, была бацькоўская спальня. Ён узяўся за ручку дзвярэй, але не для таго, каб адчыніць, а толькі для таго, каб з любасцю дакрануцца да яе. Калі б толькі бацькі яго ведалі, з кім ён стаіць за дзвярыма! Ён прагнуў кінуцца ў матчыны абдымкі. Яму думалася, што варта адпусціць ручку гэтых дзвярэй, і ён цалкам апынецца ва ўладзе Генерала.
Пакуль юны барон стаяў так, трымаючыся за ручку, ён убачыў, як адны з дзвярэй у сенцах адчыніліся і Генерал пераступіў парог, збіраючыся выйсці з дому.
І на гарышчы і на лесвіцы было даволі змрочна, але тут цераз дзвярны праём хлынуў струмень святла, і Адрыян упершыню разгледзеў Генерала.
Як і чакаў Адрыян, гэта быў твар старога. Ён добра ведаў яго па партрэце ў гасцінай. Але рысы гэтага твару не веялі вечным спакоем, у ягоных рысах праглядвала жахлівая сквапнасць, а на вуснах прывіду была зласлівая ўсмешка радасці і ўпэўненасці ў перамозе.
Як страшна было бачыць, што зямныя пачуцці апанавалі мерцвяка! Нябожчыкаў мы хочам уявіць сабе дзесьці далёка, без усіх чалавечых уцех, захапленняў і пачуццяў. Адлучаных ад усяго людскога хочам бачыць мы іх, прасякнутымі толькі думкамі нябеснымі. У гэтай жа істоты, якая заставалася прыхільнай да ўсяго зямнога, Адрыяну падаўся спакуснік, злы дух, які хоча наклікаць на яго пагібель.
Ім авалодаў жах. Ад падсвядомага страху ён з сілай ірвануў на сябе дзверы бацькоўскай спальні і кінуўся туды з крыкам:
— Тата! Маці! Генерал!
І ў той жа момант, страціўшы прытомнасць, зваліўся на падлогу.
Пяро выпадае з рук. Ну, ці ж не марнае маё старанне запісаць усё гэта? Гэту гісторыю мне расказвалі ў змроку каля палымнеючага ачага. У маіх вушах дагэтуль гучыць пераканаўчы голас апавядальніцы. Я адчуваю, як мароз прабягае ў мяне па скуры, тое трымценне жаху, якое бывае не толькі ад боязі прывідаў, але і ад прадчування таго, што адбудзецца!
А як уважліва слухалі мы гэту гісторыю, думаючы, што яна прыўзніме краёчак заслоны над невядомым! І які дзіўны настрой пакідала яна пасля сябе, быццам адчынілі нейкія дзверы. І думалася: штосьці павінна нарэшце паявіцца ў апраметнай цемры!
Наколькі праўдзівая гэта гісторыя? Адна апавядальніца пачула яе ад іншай, адна сёе-тое дадавала, іншая — выкідала. Але ці ёсць у гэтай гісторыі хоць невялікае зерне праўды? Хіба не ствараецца ўражанне, быццам гісторыя гэта перадае нешта такое, што адбывалася наяве?
Прывід, які блукаў у маёнтку Хедэбю, прывід, які з'яўляўся сярод белага дня, які адшукваў згубленыя рэчы, — кім і чым ён быў?
Ці няма чаго-небудзь незвычайнага, шматзначнага і загадзя вызначанага ў яго з'яўленні? Ці не адрозніваецца ён пэўнай своеасаблівасцю ад многіх іншых прывідаў у панскіх маёнтках? Ці не выглядае ўсё гэта так, быццам дзяўчына Спак і на самай справе чула, як ён шпурляў яблыкі ў сценку залы, а малады барон Адрыян на самай справе суправаджаў яго на гарышчы і паддашкавай лесвіцы?
Але ў такім выпадку, у такім выпадку… Мабыць, разгадаць гэту загадку дадзена аднаму з тых, хто ўжо зараз бачыць яву, схаваную ад той явы, у якой жывём мы.
XI
Малады барон Адрыян ляжаў бледны і нерухомы ў вялікім бацькоўскім ложку. Памацаўшы ягоны пульс, можна было адчуць, што кроў яшчэ струменіцца ў ягоных жылах, але амаль непрыкметна. Ён не ачуняў пасля глыбокай непрытомнасці, аднак жыццё ў ім яшчэ тлела.
Лекара ў прыходзе Бру не было, але ў чатыры гадзіны раніцы ў Карлстад паехаў вярхом слуга, каб паспрабаваць каго-небудзь прывезці. Язды было туды шэсць міль, і калі б лекар быў дома і пагадзіўся адразу ж выехаць, то яго можна было б чакаць з горада самае ранняе праз дванаццаць гадзін. Але трэба было таксама быць гатовым да таго, што пройдзе дзень, а тое і два, пакуль ён прыедзе.