— Хто тамака? — раздаўся голас габрэйкі, якая мыла бялізну.
— Дзе жыве Двалінская? — спытаў Забава.
— Ідзіце на самы канец двара. Там стаіць маленькая хацінка. У ёй жыве Двалінская.
Неўзабаве Забава пастукаў у малое акенца побач з уваходнымі дзвярыма. Праз момант заўважыў за шклом невыразную, белую пляму твару.
— Хто там?
— Тут жыве спадарыня Ядвіга Двалінская?
— Тут. А чаго жадаеце?
— У мяне да яе ліст. Ад мужа.
— Ліст!.. Ад мужа!..
Неўзабаве Забава апынуўся ў малым пакойчыку. Памяшканне тое і спальня за перагародкай былі кватэрай трох дарослых людзей і дзіцяці. Умэбляваная бедна, але ўсюды панавала ўзорная чысціня. На стале гарэла лямпа. Бацька спадарыні Ядвігі, высокі, атлетычнага складу мужчына гадоў за пяцьдзесят, зацягнуў на вокнах фіранкі. Жонка ягоная спала за перагародкай. Спадарыня Ядвіга чытала ліст ад мужа. Была відавочна ўсхваляваная, на яе шчоках выступіла чырвань.
Бацька спадарыні Ядвігі панура маўчаў. Забаве здалося, што ён незадаволены, але з якой прычыны? Спадарыня Ядвіга прабегла вачыма аркуш і пачала ўважліва чытаць, засяроджваючыся над кожным сказам.
Вільня,
28 ліпеня 1922 г.
Каханая Ядзенька!
Я вельмі непакоюся, не ведаючы, што з Табой. Год як я не атрымаў ад цябе аніводнага ліста. Я пісаў некалькі разоў, але аніякага адказу дагэтуль не маю. Я не магу здагадацца, што гэта значыць і што з Вамі сталася. Напішы падрабязна пра сябе, тады я адкажу Табе вычарпальна. Здароўе маё добрае. Працую і жыву ў дастатку. Засмучаюся толькі, што не маю ад Вас аніякай весткі. У галаву лезуць найгоршыя думкі. Як здароўе Андзі і бацькоў?
Цалую Вас усіх.
Кароль
P. S. Перадаўца ліста — мой знаёмы. Можаш яму ва ўсім давяраць.
P. P. S. Перасылаю разам з лістом свой фотаздымак.
Спадарыня Двалінская адклала лісты ўбок:
— Пан даўно бачыў Кароля?
— Тыдзень таму.
— Пан з Вільні?
— Не, жыву стала ў Ракаве, паблізу мяжы. Пачаў займацца кантрабандай. Маю некалькі лістоў і пэўныя свае справы, таму прыйшоў у Менск. Я жыў тут калісьці.
— Калі пан вяртаецца?
— Не ведаю пэўна. Праз некалькі дзён.
— Чаму пан жыве ў Польшчы?
— Я некалі не пайшоў у савецкае войска і быў змушаны потым эміграваць у Польшчу.
— Можа, пану прыкра, што так я распытваю?
— Але ж я ахвотна адказваю.
— Пан, пэўна, галодны? Можа, гарбаты?
— Ахвотна б напіўся, але маю пільную справу ў месце і хацеў бы выканаць яе з вечара. У вас можна хадзіць па месце без пропуска?
— Так, але ходзяць патрулі і трэба мець добрыя дакументы. Пан можа ў нас пераначаваць.
— Вядома, хацеў бы толькі папярэдне схадзіць у места.
— Калі пан вернецца?
— Праз гадзіну. Найпазней праз дзве.
— Мы будзем пана чакаць.
Забава пашыбаваў па цёмных, брудных вулках места. Святло электрычных ліхтароў гарэла толькі на цэнтральных вуліцах. Рэшту места ахутвала цемра, у якой панура прытаіліся цёмныя камяніцы. Вокны ўсюды былі пазавешваны. Мінакоў сустракалася мала. Час ад часу з тарахценнем праязджалі аўтамабілі. Тады вуліца поўнілася ляскатам жалеззя і туркатаннем рухавіка. Жоўтыя языкі ліхтароў лізалі мокрыя камяні бруку.
Найболей здзівіла яго тое, што нават у цэнтры места, дзе панаваў адносна вялікі рух, не чуваць было людской гамонкі.
«Тут ніхто не гаворыць, не смяецца: нечага ўсе баяцца!» — зрабіў выснову Забава.
Пачуваўся, быццам нырцануў у ваду і паволі плыве ў ёй. Уражанне гэта ўзмацняў дробны дождж і бліскучыя каціныя ілбы мокрага бруку. Вуліцы пакідалі ўражанне брудных каналаў, а людзі нейкіх фантастычных рыб. Здавалася, што не ішлі, а плылі, цёмныя, цяжкія, бясформенныя.
Забава ішоў у кірунку Залатой Горкі.
Забава ляжаў у ложку і пры святле свечкі з вялікай цікавасцю чытаў «Таямніцы Парыжа». Дзесьці далёка за акном працягла і надакучліва галасіў міліцэйскі свісток. Забава падняўся з ложка, узяў на кухні сякеру, расчыніў рамы і аканіцы, вылез праз акно на вуліцу.
Было ціха і цёпла. Забава ў адной бялізне з сякерай у руцэ ішоў у кірунку свістка. На бакавой вуліцы ўбачыў міліцыянера, які няспынна свістаў, працавіта адтапырваючы шчокі. У правай руцэ трымаў наган з узведзеным курком. Руля рэвальвера была накіравана ў грудзі чалавека, які ляжаў у рыштку з паднятымі ўгару рукамі. Трохі далей ляжаў, перакулены ў канаве, воз.