З Маладзечна я паехаў у Вільню. Там у гатэлі распакаваў мяшок са шкурками Пасартаваў іх. Меў 28 куніц, 15 пачак (па 20 штук) алтайскіх вавёрак і 6 жоўтых лісаў. Прадаў усё. Куніцы па 12 даляраў за штуку, вавёркі па 18 даляраў за пачак, а лісаў — па 4 даляры за шкурку. Прадаў танна, бо вельмі спяшаўся… Усяго выручыў 630 даляраў. Такім чынам значна паправіў фінансы, бо ў мяне ўжо было тугавата з грашыма. Тых, якія атрымліваю на «працу», так мала, што на падарожжа ледзь хапае. Варта падумаць, ці не кінуць гэты занятак, калі зусім мала аплачваецца. Гэта не фільм!.. Адзінае: пачаў асвойвацца з гэтай працай. Здаецца мне, што калі б яе кінуў, дык у маім жыцці ўтварыўся б велізарны прагал, які нічым бы не запоўніў! Пабачым далей.
Зайшоў да Кароля Фарбы і распавёў яму пра захады, якія рабіла ягоная жонка, каб выехаць у Польшчу. Аддаў яму ліст ад жонкі і выказаў сумнеў, што наўрад ці хутка ёй удасца ўладзіць гэтую справу.
Фарба раптам спытаў мяне:
— Ці пан пагодзіцца правесці мяне ў Менск, каб я мог асабіста пагаварыць з жонкай? Хацеў бы заадно наведаць сваякоў і знаёмых у Менску і ўладзіць некалькі спраў.
Мною авалодаў смех, але я сказаў сур’ёзна:
— Чаму не? Можна. Гэта звычайны шпацыр… Можа, занадта доўгі, але вельмі вясёлы.
— Так? Цу-доў-на! Я пра тое даўно думаў.
Паабяцаў узяць яго з сабою ў лістападзе або ў снежні, каб ён мог застацца там даўжэй. Я меўу тым сваю мэту. Ведаў, што ён скупы, а ідучы туды вымушаны будзе ўзяць з Польшчы падарункі для ўсёй сям’і. Добра было б, каб бальшавікі паганялі нас на мяжы… Не вельмі, каб не ўляцець, але так, каб панюхаў, чым пахне мяжа! «Няхай бы пратрос свой баязлівы азадак!» — падумаў я пры гэтым.
У Баранавічах я адразу паехаў да Уладзіка. Палкоўнік чакаў мяне.
— Адчуваў, што прыедзеш сёння, — прамовіў.
— Спецыяльна і прыйшоў, каб цябе ўбачыць.
— Цудоўна! Вып’ем!..
— А няўжо ж.
— І я не супраць, — дадаў Уладзік.
Але пілі яны стрымана, імкнучыся мяне напаіць. Са здзіўленнем заўважыў, як яны то прапускаюць, то падліваюць мне болей, але нічога не сказаў і праз нейкі час больш прыкідваўся падпітым, чым насамрэч быў такім.
— Ведаеш што, Раманку, пойдзем у адно месца? — спытаў мяне Палкоўнік, які выглядаў зусім цвяроза.
— Гледзячы куды, — адказаў я.
— Да дзяўчат Алеўшчынак.
— Да паненак?.. Паннаў?.. Залежыць, да якіх і праз колькі «а»?
— Сур’ёзна! Гэта вельмі прыстойная сям’я. Ты ўбачыш сам. Я паабяцаў ім абавязкова прывесці цябе…Ты нічым там не будзеш абавязаны. Будзеш з імі… Ну як з прыяцелямі… Натуральна, у пэўных межах…
— Ніякіх межаў не прызнаю — я ўмею іх пераходзіць, — пажартаваў я, — а паннаў люблю толькі такіх, якія пішуць гэтае слова праз тры «н».
— Казаў табе, што баіцца баб, — сказаў Уладзік.
— Баюся баб?! — усхапіўся я з-за стала. — Гайда туды!
— Каб ён толькі скандалу ў іх не ўчыніў, — папярэдзіў Уладзік.
— Не, ён не дужа п’яны, а зрэшты, калі апынецца ў прыстойным таварыстве, працверазее…
«А як жа, працверазею», — падумаў я.
Неўзабаве мы апынуліся ў кватэры Алеўшчынак, у агромністым цудоўна ўмэбляваным пакоі. Сустрэлі нас сёстры Алеўшчынкі весела і сардэчна. З п’янай галантнасцю і манернай упэўненасцю ў сабе прывітаўся з кожнай, моцна трасучы іх рукі.
— Рудзінскі! — сказаў я да адной. — Карыга! — сказаў да другой. — Селепов-Молоков! — прадставіўся трэцяй.
Заўважыў на іх тварах тактоўныя ўсмешкі. Палкоўнік і Уладзік на мігах паказвалі ім, што я падпіты. Старэйшая сястра Гэля, высокая сухарлявая шатэнка, пачала са мной гутарку. Яе сёстры Зося і Андзя размаўлялі з Палкоўнікам і Уладзікам, назіраючы за мной збоку. Я быў злы, што нібы рэдкі звярок выстаўлены напаказ. Ідучы сюды, я намерваўся ўчыніць авантуру, але цяпер мне стала шкада гэтых сімпатычных паненак…
— А мяжу цяжка перайсці? — спытала мяне Гэля.
— Не, калі чалавек можа рухацца.
— А як тая мяжа выглядае? — спытала Андзя, якая зрабіла на мяне ўражанне, што яна легкадумніца.
— Як тая мяжа выглядае? — паўтарыў яе пытанне. — Сцежка, дагледжаная, жоўтым пясочкам пасыпаная, дрэўцамі абсаджаная. Дождж яе мые, сонца сушыць, вецер падмятае, лес апранае, чырвонаармейцы ботамі націраюць… А дзе яна бяжыць, слупы межавыя навыцяжку стаяць — чэсць аддаюць.
— А камуністычная ідэя хоць часткова прыжылася ці не? — ўпершыню спытала Зося.
Я адказаў:
— Ідэі, проша пані, не могуць увайсці ў жыццё, бо тады перастаюць быць ідэямі. Ідэі, мая спадарынька, як кветкі, насоўкі і жанчыны, пасля практычнага ўжывання перастаюць быць ідэямі. У большай нават ступені чым яны больш далікатныя, чым жанчыны, насоўкі і кветкі… Не пачуццёвыя, толькі разумовыя…