Пятронія зацікавіў гэты спакой, злашча ў людзей. На твары Пампоніі, старога Аўла, іхняга сынка й Лігіі было тое, чаго не спатыкаў у тых людзей, якія штодзень і штоноч яго акружалі: было нейкае святло, нейкае ўтуленне ды пагода, выплываючая проста з такога жыцця, якім тут усе жылі. І з пэўным здзіўленнем падумаў, што, аднак, можа існаваць саладосць і гожасць, якіх ён, вечна шукаючы прыгажосці й салодкасці, не каштаваў. Думкі гэтай не ўмеў утаіць у сабе і, звярнуўшыся да Пампоніі, сказаў: — Разважаю ў душы, які іншы ваш свет ад таго, якім валадарыць наш Нэрон.
А яна, узглянуўшы на вячэрнюю зарніцу, прастадушна адказала: — Светам валадарыць не Нэрон, а — Бог.
Хвіліна маўчання. Недалёка трыклініюма ў алеі пачуліся крокі старога ваяводы, Вініція, Лігіі й малога Аўла. Але пакуль падыйшлі, Пятроні спытаў яшчэ: — Дык ты верыш у багоў, Пампонія?
— Веру ў Бога, які ёсць адзін, справядлівы і ўсёмагутны, — адказала жонка Аўла Плаўта.
III
— Верыць у Бога, каторы ёсць адзін, усёмагутны й справядлівы, — паўтарыў Пятроні, седзячы зноў у лектыцы сам-насам з Вініціем. — Калі ейны Бог ёсць усёмагутны, тады валадарыць над жыццём і смерцяй; а калі ёсць справядлівы, тады слушна ссылае смерць.
Дык чаму Пампонія носіць жалобу па Юліі? Шкадуючы Юліі, ганіць свайго Бога. Мушу гэтую філязофію паўтарыць нашай рудабародай малпе, бо мне здаецца, што ў дыялектыцы дараўноўваю Сакрату. Што да жанчын, згаджаюся: кажная мае тры або чатыры душы, але ні адна не мае разумнае душы. Хай бы сабе Пампонія раздумоўвала з Сэнэкай або Корнутам аб тым, чым ёсць іх вялікі Логас… Хай бы разам выклікалі цені Ксэнафонэса, Пармэніда, Зэнона і Плятона, каторыя нудзяцца там у Кімэрыйскіх краінах, як чыжы ў клетцы. Я хацеў гаварыць з ёю і з Плаўтам аб чым іншым. На святое лона егіпскае Ізіс! Каб ім так проста сказаў, чаго мы прыйшлі, дык думаю, што цнота іхняя забрынчэла б, як медзяная талерка ад палкі. І не смеў!
Дасі веры, Вініць, што не асмеліўся? Павы прыгожыя птушкі, але крычаць надта дзярліва. Пабаяўся крыку. Але мушу пахваліць твой густ. Існая «заранка з ружовымі пальчыкамі»… І ведаеш, што мне таксама прыпомніла? — Вясну! І то не нашу ў Італіі, дзе ледзь там-сям яблыня пакрыецца кветкамі, а аліўнікі шарэюць, як шарэлі, толькі тую вясну, якую бачыў я ў Гельвецыі, маладую, свежую, ясназялёную. На тую блядую Сэлену! Не дзіўлюся табе, Марк, — ведай, аднак, што кахаеш Дыяну. І што Аўл і Пампонія гатовы цябе разарваць, як калісь сабакі Актэона.
Вініць, не падымаючы галавы, маўчаў. Пасля гаворыць перапоўненым жадою голасам: — Я жадаў яе ўпярод, а цяпер жадаю шчэ больш. Калі абняў ейную руку, ахапіў мяне агонь… Мушу яе мець! Каб я быў Зэўсам, накрыў бы яе хмарай, як ён накрыў Іё, або спусціўся б на яе дажджом, як ён спусціўся на Данаю. Хацеў бы цалаваць ейныя вусны аж да болю! Хацеў бы пачуць ейны крык у маіх абдымках. Хацеў бы забіць Аўла і Пампонію, а яе схапіць і занясці на руках дамоў. Не спаціму сяння. Загадаю біць каторага з нявольнікаў і слухаціму ягонага енку… — Супакойся, — перапыніў Пятроні. — Маеш захцяваркі дрэвакола з Субуры.
— Мне ўсё адно. Мушу яе мець. Прыйшоў да цябе па раду, і калі ты яе не знайдзеш, знайду яе сам… Аўл уважае Лігію за дачку, чаму ж бы я меў глядзець на яе як на нявольніцу? Дык калі няма іншае дарогі, хай жа апрадзе дзверы майго дому, хай намасціць іх воўчым тлушчам ды хай сядзе, як жонка, пры маім вогнішчы.
— Супакойся, гарачы нашчадку консулаў. Не на тое вядзём барбараў на прывязі за нашымі вазамі, каб жаніцца з іхнімі дочкамі. Высцерагайся буянства. Выпрабуй простыя чэсныя спосабы і дай мне й сабе час надумацца. Мне таксама Хрызатэміс выдавалася з роду Ёвіша, аднак не жаніўся з ёю — так, як і Нэрон не звянчаўся з Актэ, хоць яе называлі дачкою цэзара Атала. Супакойся. Падумай пра тое, што, калі яна захоча дзеля цябе пакінуць дом Аўлаў, яны не маюць права яе затрымоўваць, і ведай тое, што не толькі сам гарыш, а і ў ёй Эрос запаліў полымя… Я гэта скеміў, а мне трэба верыць… Будзь цярплівы. На ўсё ёсць спосаб, але сяння і так ужо задоўга думаў, гэта мяне мучыць. Затое прыракаю табе, што ўзаўтра яшчэ падумаю аб тваім каханні, і хіба Пятроні не будзе Пятроніем, калі чаго не прыдумае.
Замоўклі зноў абодва. Урэшце Вініць, ужо спакайнейшы, па хвіліне адзываецца: — Дзякую табе, хай фартуна для цябе шчодрай будзе.
— Будзь цярплівы.
— Куды загадаў нясціся?
— Да Хрызатэміс… — Шчаслівы ты, што маеш тую, каторую кахаеш.
— Я? Ведаеш, чым мяне шчэ зацікаўляе мая Хрызатэміс? Тое, што яна мяне здраджае з маім уласным вызвольнікам, лютністым Тэоклесам, і думае, што я гэтага не ведаю. Калісь кахаў яе, а цяпер смешыць мяне ейнае махлярства й дурнота. Хадзі са мною да яе. Калі пачне цябе баламуціць і стане віном пісаць табе літары на стале пальцам, ведай тое, што я не… зайздросны.