Але Лігія з вялікай ды дзіцячай павагай падняла палец: — Урсус! «Не забівай!» — прыгразіла.
Ліг прылажыў сваю, падобную да доўбні, руку да патыліцы і пачаў турботліва паціраць карак. Аднак ён мусіць яе адабраць… сонейка сваё… Сама ж казала, што цяпер ягоная чарга… Будзе старацца, колькі мага. А калі б што здарылася нехаця?.. Трэба ж бо яе адабраць! Ну а каб што якое, дык ён ужо так будзе пакутаваць, так нявіннага Баранка перапрашаць, што ён злітуецца над ім, небаракам… Ён жа Баранка не хацеў абразіць, адно бяда, што такую цяжкую мае руку… Глыбокае расчуленне малявалася на ягоным твары, але, маніўшыся яго схаваць, пакланіўся й кажа: — Дык я йду да святога біскупа.
Актэ, абняўшы Лігію, пачала плакаць… Яшчэ раз уявіла сабе, што ёсць нейкі іншы свет, у якім нат пры цярпенні ёсць болей шчасця, чым ува ўсіх збыткоўнасцях ды роскашах цэзаравага дому, яшчэ раз прачыніліся перад ёю нейкія дзверы да святла, але адначасна пачула, што яна не годная праз іх прайсці.
IX
Лігія шкадавала Пампоніі Грэцыны, якую любіла ўсёй душой, і шкадавала ўсяго дому Аўлаў, аднак цяжкая туга прайшла. Адчувала нат у думках пэўную салодкасць, што для свае вось праўды прысвячае дастатак, выгоду ды йдзе ў няведамае бадзячае жыццё. Можа, было ў гэтым крыху дзіцячае цікавасці: якое будзе тое жыццё недзе ў далёкай старонцы, сярод барбараў ды дзікіх звяроў; было ўсё ж ткі больш глыбокае й надзейнае веры, што так паступаючы, выконвае волю Боскага Вучыцеля, і што ад гэтае пары сам будзе пільнаваць яе, як вернага й паслухмянага дзіцяці. А тады што ж ёй благога можа стацца? Калі прыйдзе якое гора, то яна перацерпіць яго ў імя Ягонае. Прыйдзе неспадзяваная смерць, то ён забярэ яе, і калісь, як памрэ Пампонія, будуць вечна разам. Не раз, шчэ як была ў Аўлаў, клапаціла сваю дзіцячую галованьку, што яна, хрысціянка, нічым не можа прыслужыцца для Ўкрыжаванага, аб якім так чула ўспамінаў Урсус. Але цяпер вось прыйшла пара. Лігія чулася шчаслівай і хвалілася аб гэтым Актэ, якая, аднак, зразумець яе не магла. Усё пакінуць: дом, дастаткі, горад, паркі, святыні, портыкі, усё, што прыгожае, пакінуць край сонечны ды блізкіх людзей — дзеля чаго? Дзеля таго, каб уцячы ад кахання маладога прыстойнага рыцара?.. Гэта ўсё ў галаве Актэ не магло змясціцца. На момант прызнавала, што мо ёсць у гэным рацыя, што нат можа быць нейкае вялікае таёмнае шчасце, але не магла сабе гэтага ясна ўявіць, тым больш, што Лігію чакала яшчэ здарэнне, якое магло дрэнна скончыцца, у якім можна загубіць нат жыццё. Актэ з натуры была баязлівай і з трывогаю думала аб тым, што гэны вечар можа прынесці. Але трывогі сваёй не выяўляла Лігіі, і пры ўстаўшым ужо ясным дні, сонца бо ўжо заглядала ў атрыюм, пачала намаўляць яе да супачынку, патрэбнага пасля бяссоннае ночы. Лігія не працівілася, і абедзве ўвайшлі ў кубікулюм, абшырны і пышна ўладжаны з прычыны даўняга палюбоўніцтва з цэзарам. Там леглі поруч, але Актэ, паміма змучанасці, не магла заснуць. Здаўна яна была сумнай і няшчаснай, але цяпер ахапіў яе нейкі неспакой, якога ніколі перад гэтым не адчувала. Дагэтуль жыццё ёй выдавалася цяжкім, бяззаўтрашнім, цяпер паказалася ёй раптам агідным.
У ейнай галаве рабіўся штораз большы хаос. Дзверы да святла зноў пачалі то адчыняцца, то зачыняцца. Але ў моманце іхняга адчыняння святло тое так яе асляпіла, што нічога выразна не бачыла. Хутчэй як бы згадвала, што ў гэнай яснасці ёсць нейкае бязмернае шчасце, перад якім усялякае іншае было такой нікчомнасцяй, што калі б, напрыклад, цэзар аддаліў Папею, а пакахаў нанова яе, Актэ, дык і тое было б нічым. Нараз прыходзіць ёй думка, што той цэзар, якога кахала й якога мімаволі называла нейкім паўбогам, ёсць чымсь такім сціплым, як і кажны нявольнік, а той палац з нумідыйскага мармуру — звычайнай кучай камення. Такія думкі мучылі яе, не магла з імі асвоіцца. Хацела заснуць, але трывожлівасць перашкаджала.
Урэшце, думаючы, што і Лігія, над якою завісла столькі небяспек, таксама не спіць, звярнулася да яе, каб пагутарыць аб ейных вячэрніх уцёках.
Але Лігія спала спакойна. У цёмны кубікулюм праз няшчыльна засунутую заслону ўкрадалася некалькі ясных касуляў, у якіх мітусіўся залаты пыл.
Пры гэтым святле Актэ любавалася ейным далікатным тварам, абапёртым на голай руцэ, заплюшчанымі вачыма і лёгка расхіленымі вуснамі. Зяхала роўна, але так, як зяхаецца ў сне.
— Спіць, можа спаць! — падумала Актэ. — Яшчэ дзіця.
А ўсё ж па хвіліне прыйшло ёй у голаў, шго гэтае дзіцянё маніцца лепш уцякаць, чым стацца палюбоўніцаю Вініція, больш баіцца ганьбы, чым нэндзы, бяздолле ёй мілей, чым дыхтоўны дом каля Карынаў, пышныя строі, банкеты, зыкі лютні ды цытры.