Дугін. Ты ведаеш, што ў сорак першым тварылася?
Лейтэнант. Адступалі… часова…
Дугін. Ды не адступалі мы, а ўцякалі…
Лейтэнант. Не ўсе, канечне…
Дугін. Ага… Хто пад гусеніцы іх танкаў трапіў, канечне, не ўцёк… Супраць лома няма прыёма… Два месяцы быў у акружэнні, выйшаў са зброяй, праверка — радавым у строй… Пад Масквой узвод далі, потым роту, потым зноў у радавыя…
Лейтэнант. За што?
Дугін. Вышыню не ўзяў. Потым яе два батальёны бралі, а я павінен быў з ротай узяць… Напалову выбітай… Пад Сталінградам званне вярнулі, пад Курскам разжалавалі… Падонка ў расход пусціў. У адным сяле жанчыну мардаваў… Яна там жыла з некім… ці то са старастам, ці то з немцам… Чорт яе ведае! Дык ён яе і яе дзіцёначка… Адным словам, самасуд атрымаўся… Добрага байца за нямецкую падсцілку хлопнуў. І каяцца не стаў… У цябе закурыць ёсць? Маё ўсё вымакла на пераправе.
Лейтэнант дастае пачак папярос. Дугін бярэ адну.
«Казбе-ек»... Даваенным пахне…
Лейтэнант. Далей…
Дугін. Далей усё нармальна… Змыў віну крывёй… Пасля штрафбата далі аддзяленне. Цяпер замяшчаю ўзводнага…
Лейтэнант. Біяграфія… Куды ні кінь — адусюль пакрыўджаны.
Дугін. Вайна, лейтэнант… Крыўдзіцца пасля Перамогі будзем. І вось што: хопіць цямніць! Што трэба — пытайся! Не строй з сябе Шэрлака Холмса…
Лейтэнант. Спакойна, спакойна, старшына… Я, здаецца, пакуль што вышэй па званні…
Дугін. Даўно з вучылішча?
Лейтэнант. Нядаўна.
Дугін. Яно і відаць. Пытайся…
Лейтэнант. У вас ёсць жонка?
Дугін. Ёсць…
Лейтэнант. А пісьмы ад яе?
Дугін. Няма. Ну, хопіць…
Лейтэнант дастае з сумкі канверт.
Лейтэнант. Скажыце, старшына, як магло стацца, што ў той час, калі ваша дывізія стаяла на фарміраванні, была далёка ад фронту, ваша жонка, Вера Іванаўна Дугіна, атрымала пісьмо?.. Вось гэта во… На штабным бланку, за фальшывым подпісам фальшывага камандзіра… У ім паведамляецца, што… цытую: «Дугін Уладзімір Паўлавіч загінуў смерцю храбрых у баях за Радзіму і пахаваны ў брацкай магіле каля сяла Зельва». А ёсць такое сяло?
Дугін. Ёсць. І брацкая магіла ёсць.
Лейтэнант. Раю казаць праўду, старшына…
Дугін. Я заўсёды праўду кажу… Пісьмо адпраўлена па маёй просьбе… Хто адпраўляў — не скажу! А ўвогуле так: бланк украў і напісаў сам… Нашто? Любоў у мяне, лейтэнант, разумееш? Сустрэў у шпіталі адну сястрычку, ну і закруцілася ў нас з ёй… Вырашыў: дзяцей няма, яна маладая… Не прападзе, знойдзе сабе… Ну і каб з маху абрэзаць усё…
Лейтэнант. Стоп, стоп, старшына… Натхнёная хлусня — гэта талент. Вы ў гэтым — круглы нуль… Вочы выдаюць. Мітусяцца… Няма ж ніякай сястрычкі… Ды і не было. А можа, усё прасцей? Абрэзаць усе канцы і да іх махнуць.
Дугін. Да каго «іх»?
Лейтэнант. Праз нічыйную паласу…
Дугін (пасля паўзы). Лейтэнант, я куру тваю папяросу… Скажы дзякуй богу… А так бы ты праехаўся ў сваёй новенькай гімнасцёрцы па зямлі…
Лейтэнант. Добра. Больш я нічога пытацца не буду. Але скажы: як ты, франтавік, мог… (Патрос пісьмом.) Прыкрывацца ад чаго б там ні было тымі, хто ад Масквы да Германіі ў брацкіх магілах ляжыць? Прыкрывацца іх светлымі імёнамі, светлай памяццю тых, каго, можа, і сам хаваў… Як ты змог? Сволач ты, старшына! Гэта я не ад сябе кажу… Твая праўда, я толькі з вучылішча, пораху не нюхаў… Не мне цябе судзіць… Гэта я табе ад свайго бацькі! Ён пад Мінскам ляжыць. Дарэчы, у братняй таксама…
З’яўляецца Вера. Прыгожая жанчына ў форме ваенурача трэцяга рангу.
Гэта я табе і ад тваёй жонкі…
Вера. Ад мяне не трэба, лейтэнант…
Лейтэнант. Даруйце… (Пайшоў.)
Вера. Дай пісьмо… (Лейтэнант аддае.) Пачакай мяне ў машыне, калі ласка… Я зараз прыйду…
Лейтэнант. Добра… (Пайшоў.)
Вера. Добры дзень, Валодзька…
Дугін. Добры дзень, Вера…
Вера. Ты не бойся, Валодзька… Пра гэта (паказала пісьмо) ніхто не ведае… Лейтэнант мой сябар… Нікому не скажа. Не хвалюйся.
Дугін. Я не хвалююся…
Вера. Ты нават можаш забраць яго. Бяры, бяры…
Дугін бярэ пісьмо.
І каб цябе не мучыла сумленне — скажу: я па табе не плакала… Як бачыш, не пасівела… Жанчыны, Валодзька, бяду прадчуваюць… Як звяры землетрасенне… Асабліва тыя, хто любіць… А я цябе люблю… Прачытала гэта і падумала: глупства нейкае, бязглуздзіца! І лягла спаць. І пакуль не заснула, шаптала ўсё: «Прысніся мне, Валодзька, прысніся…» Так і заснула. І ты мне прысніўся… Стаіш сярод белай чаромхі, памятаеш, мы пасля вяселля да мамы ездзілі? Было шмат чаромхі.