Падыходзіць Дугін. Жанчына з дзіцем знікае.
Дугін. З кім гэта ты?
Дзерваед. Так… Адзін…
Дугін. Чаму не спіш? (Не чакаючы адказу.) І я не магу… Зоркі сёння нізкія… Пасля першай кантузіі як быццам душу з цела выбіла… І тады во такія яны былі… Буйныя, халодныя, аж звіняць… Ляжу, і, здаецца, як з паветра ўвесь… І мяне цягне ўгору, цягне, кожная зорачка мяне засмоктвае, нібы выліваюся некуды туды к чортавай матары… Пад бомбамі не страшна, а тут… (Зірнуў угору.) Чаго? Зоркі і зоркі… Зараз неба абвалачэ… Мабыць, дождж будзе… Чаго ты маўчыш?
Дзерваед. А што казаць?
Дугін. Пахваліўся б, расказаў, як партызаніў…
Дзерваед. Страляў…
Дугін. Дома хто-небудзь ёсць?
Дзерваед. Нікога…
Дугін. А былі?
Дзерваед. Усе былі…
Дугін. Фюрэры за гэту вайну ніколі не расплоцяцца з людзьмі…
Дзерваед. Мы плаціць будзем. Гітлеры шалеюць — мы плоцім… Скажы, старшына: чаму яны нараджаюцца? Гітлеры?
Дугін. Страшна не тое, што яны нараджаюцца, а тое, што людзі ім верыць пачынаюць… (Паўза.) Выпіць хочаш? Мне ротны віна даў… У склепе знайшлі…
Дзерваед. Можна…
Дугін. Усё адно спаць не буду… Зоркі нізкія…
Дзерваед. Слухай, старшына, папрасі ротнага — хай нашага малога куды перавядзе. Ён і так нацярпеўся… Наскочыць, дурань, на кулю… А яму жыць трэба… Душа яшчэ расце… Зялёны… Мо і забудзецца… Папрасі… У яго дзеці павінны быць прыгожымі…
Дугін. Ладна… А цябе яшчэ раз заўважу ў атацы без каскі — скажу ротнаму, каб на «губу» пасадзіў… Ясна?
Дзерваед. Ага…
Крадучыся, уваходзіць Бушцец.
Дугін. Дзе швэндаешся?
Бушцец (спалохаўся). Цьфу, чорт! Думаў, на вартавога напароўся!
Дугін. Дзе быў?
Бушцец. У мястэчку… Сімпатыі заваёўваў…
Дугін. Сяргей!
Бушцец. Не, не, старшына, усё нармальна… Так пахадзіў, паглядзеў… Агародчыкі капаюць… У нас магілкі, а яны агародчыкі… У нас крыжы скалочваюць, а яны шпакоўні… І не баяцца!
Дзерваед. А чаго ім баяцца?
Бушцец. Ну, канечне… Мы добранькія… Вунь партызан учора свой НЗ адной немцы аддаў… Пляваць хацелася…
Дугін. А ты б плюнуў і супакоіўся…
Бушцец. Не магу! Ведаеце, зазірнуў у адзін домік… Чысценька ўсё, акуратненька, сцяжынкі жоўтым пясочкам пасыпаны, свечка гарыць, на раялі нехта дрэнькае… Заходжу. Сядзіць маладая немка. Прычэсаная, рукі белыя, пальцы доўгія, у халаціку… Стаў, гляджу… Паварочваецца, зубы паказвае, гадаўка… Шуберт, кажа… Гляджу і маўчу… Падымаецца, курва, халацік расшпільвае! Маўляў, бітэ, рус Іван, атрымлівай кантрыбуцыю… Нашы дзяўчаты сажай твары мазалі, адна, я чуў, кіслатой сваю прыгажосць спаліла, а гэта халацік расшпільвае з усмешачкай…
Дугін. Далей…
Бушцец. Што далей? Стаіць, паскуда, голая, гладкая… і ўсміхаецца… Плюнуў — і ходу… Глядзець не магу на іх! Трасе! Вось калі мёртвы немец ляжыць — пацалаваць гатовы!
Дугін. Ідзі спаць…
Бушцец. Закурыць дайце…
Дугін (падае цыгарэты). На…
Бушцец. Не… Партызан, дай свае махоркі… Ну, чаго глядзіш?
Бярэ ў Дзерваеда паперы і махоркі і, скручваючы цыгарку, адыходзіць у цемень.
Дзерваед (нечакана). А яму лепей загінуць…
Дугін. Ты што, з глузду з’ехаў?! Малады, дурны, гарачы… Дый перажыў…
Дзерваед. А ты не перажыў?
Дугін. Ва ўсіх нас душы выхаладзіла… Не хутка сагрэемся.
Дзерваед. Можа, й памрэм халоднымі…
Дугін. Кінь!
Дзерваед. Жонка, старшына, за мной ходзіць… З дзіцем… Спаленыя… Другі год ходзіць.
Дугін. Расказаў бы… Лягчэй будзе…
Дзерваед. Лягчэй не будзе…
Дугін. Раскажы.
Дзерваед. Што расказваць? Хлеб яна нам пякла, мая Мар’я, значыць… Для ўсяго атрада… Мы ёй мукі прывозілі, яна і пякла… Выдаў нехта… Аднойчы з разведкі ішлі, пяцёра нас было… Удала схадзілі, добрую разведку неслі… Брыгаду потым уратавалі… Да мяне зазірнулі… Мар’я толькі на стол паставіла, я з дзіцёнкам пазабаўляўся, прыбягае белая: «Хлопчыкі, немцы ў Максютках!» З хаты выскачылі, да лесу паўзлі, а яны і адтуль пруць ланцугом плячо ў плячо… На дарозе машын дзесяць… Куды? Хоць скрозь зямлю праваліся! Палоска жыта была каля хаты… Запаўзлі, залеглі… Жыта высокае, добра ў тым годзе ўрадзіла… Пад’ехалі, гергочуць нешта, у хату ўвайшлі… Ляжым, не дыхаем… Пяцёра нас усяго. Двое сувязных саўсім без зброі… Ляжым… Бачу праз калоссе — муку з сенцаў выносяць! У мяне ўсё абарвалася! Адкуль у адзінокай бабы ў такі час гэтулькі мукі?.. І каму?.. Яснае дзела, каму… А на расправу яны лёгкія… Павярнуў галаву да камандзіра — той белы як палатно, шэпча дрыжачымі губамі: «Разведка, разведка…» І на сумку на сваю паказвае. Потым эсэсавец Васілька выносіць… На руках гушкае, забаўляецца, смяецца… І сынок смяецца… Адлягло трохі ад сэрца… Пашкадуюць, думаю… Смяецца ж…