— Скажу, што даўно кахаю цябе, і папрашу, каб прынялі сватоў і аддалі мяне замуж. Няхай будзе што будзе!
Яна глядзела яму ўслед. Потым ціха-ціха павярнулася ў вароты, нясмелымі крокамі прайшла двор. — "Алесіна маці, Таццяна, яшчэ малажавая, але з пакутным тварам кабеціна, сядзела за прасніцаю і пільна выводзіла тонкія ніткі кужалю. Бацька, Васіль, плячысты, рослы чалавек з шырокаю чорнаю барадою, крыху сіваватаю, сядзеў на нізенькай калодачцы і нешта майстраваў.
— Дзе гэта ты была, дачушка? — запыталася Таццяна, як толькі Алеся ўвайшла ў хату і пачала распранацца.
— Пасядзела трохі ў Піліпёнкавых, — неахвотна адказала Алеся. — Татка... да нас заўтра... сваты прыйдуць, — ледзьве вымавіла яна.
— Сваты? Ад каго ж гэта? — запытаўся Васіль, устаючы з калодачкі і разгінаючы спіну.
— Ад Пранціся Ляшкевіча, — раптам выпаліла Алеся і зразу пабялела, як палатно.
— Ты ў сваім розуме ці не? Ад Пранціся сваты ў маю хату, ка мне, к Хлэмку? Хто гэта пакпіў так над табою?
— Кпінкаў тут, тата, ніякіх няма. Я схлусіла, што была ў Піліпёнкавых. Я бачылася цяпер на вуліцы з Ясем: ён знарок прыходзіў сказаць, што прыйдзе да нас заўтра з сватамі.
— Ні адзін яшчэ са шляхты дагэтуль не пераступаў майго парога, а тут — на табе — нават у радню лезуць. Не, ніколі не будзе маім зяцем католік.
— Татачка, пашкадуй і мяне! Мы з Ясем даўно любімся, ніхто аб гэтым не ведаў, вось толькі цяпер я сказала першы раз. Гэта Ясь пераламаў гонар свайго бацькі і прымусіў яго на сватаўство да нас.
— Ну, добра! Ен прымусіў свайго бацьку, а ты мяне не прымусіш, — злосна сказаў Васіль і тупнуў нагою.
— Няўжо ж ты не прымеш сватоў? — запыталася Таццяна.
— Не! Нам панская вера не патрэбна.
— Татка, хто ж вінаваты, што Яся ахрысцілі католікам, а мяне праваслаўнаю? Дый не ўсё роўна, як хто моліцца ці зусім не моліцца богу? Толькі б чалавек добры быў, а лепш за Яся для мяне нікога няма.
— Вось да чаго ты дайшла! Усё роўна — моліцца ці не моліцца! Слухай, дачка! Ты прыгожая дзяўчына, пасаг у нас для цябе ёсць. Маладых хлопцаў шмат, нават наш настаўнік ці дзяк з ахвотаю пасваталіся б да цябе.
— Дый праўда, кінь ты гэтага Яся, — падтрымала мужа Таццяна, — ну, ажэніцеся вы, войдзеш ты ў чужую хату, дзе дух самы зусім другі, не наш. Што гэта будзе за жыццё? Выкінь ты, Алеська, з галавы сваю думку!
— Не магу, матачка! Усё роўна, калі не аддасцё мяне за Яся, увесь век прасяджу дзеўкаю.
Твар Алесі быццам акамянеў, вочы сталі шкляныя, губы пабялелі, як снег. Сціснуўшы іх, яна маўчала, як дрэва, і рукі яе самі рабілі звычайную работу. Праз нейкі час Таццяна пачала збіраць вячэру, усе селі за стол. Алеся падышла да ложка і лягла, адвярнуўшыся да сцяны.
— Алеся, ідзі вячэраць! — паклікаў Васіль. Алеся не прамовіла ні слова.
За сталом між бацькам і маці зачаліся спрэчкі. Маці пачала ўгаворваць Васіля прыняць сватоў. Васіль доўга спрачаўся, але з часам яго ўпартасць усё меншала. У канцы вячэры ён згадзіўся аддаць Алесю за Ляшкевіча. Маці падышла да Алесі, штурханула яе і шапнула нешта на вуха. Алеся ўскочыла і, уся зачырванеўшыся, кінулася бацьку на шыю.
— Вось як, ну тады гатуйся, Таццяна! — сказаў Васіль. Далёка за поўнач у хаце Хлэмкі гарэў агонь, і Таццяна з Алесяю пяклі хлеб, гатавалі мяса, кілбасы і іншыя стравы. Алеся лягла апошняю, і доўга сон уцякаў ад яе.
На другі дзень зранку началася вясёлая работа дзеля малодшых Васілёвых дзяцей. Яны цэлы дзень бегалі па вуліцы, склікаючы на заручыны ўсіх суседзяў і тых сваякоў, якія жылі бліжэй, у гэтай жа вёсцы.
Каля ноўдня не было ніводнага чалавека ў Лятцах, хто б не ведаў, што ў Алесі будуць заручыны. Дзяўчаты і маладзіцы, сышоўшыся ці каля калодзежа, ці проста каля варот, доўга сакаталі між сабою, шапталіся, і словы «Алеся» ды «Ясь» не сыходзілі ў іх з гутаркі.
Надыходзіў вечар. У хатах замільгалі агеньчыкі. Дзяўчаты і хлопцы прыбіраліся на заручыны, кліканыя і някліканыя. Каля Васілёвай хаты цэлым натоўпам стаяла дзетвара і чакала пачатку. У хаце ўсё было прыбрана ад гаршкоў да самых гаспадароў. Ні бацькі, ні Алеся не ведалі, што рабіць, і моўчкі таўкліся па хаце. Толькі малыя швэндаліся то на двор, то ў хату. Гадзіне а сёмай вароты з вуліцы забразгалі, і Васіль устаў з лавы, падышоўшы к дзвярам.
— Нех бэндзе пахвалёны Езус Хрыстус!
Васіль адступіў на крок назад: перад ім стаяў сам Пранцісь, а ззаду за ім ужо сватам Пабіян Сулкоўскі і Ясь.
— Добры, добры вечар! — адказаў Васіль.
— Што ж ты, пане Базылю, не хочаш прывітаць нас, як падабае? — гледзячы насуплена, сказаў Пранцісь.
— Выбачайце, браточкі, я і забыўся, што вам трэ было адказаць «на векі вякоў — аман». Выбачайце!