Выбрать главу

1345–1377 – велікакняскі пасад займаў Альгерд (меў імя Андрэй), сын Гедыміна, бацька Ягайлы,. Крэва перайшло да Альгердавага сына Ягайлы. Тэрыторыя Княства пры ім павялічылася амаль удвая. Акадэмічны летапіс так паведамляе пра заняцце Альгердам высокага пасада: “Князь великии Кестутии рече брату своему, великому князю Олгирду: «Тобе подобаеть великимь князем быти во Вилни; ты стареишии брать, а с тобою заодно дръжу». И посадить его на великомь княженьи во Вилни, а Евнутию дали Жеславль».

1351(1352?) – у вялікага князя літоўскага Альгерда і ягонай другой жонкі цвярской княжны Улляны (Юліяніі) нарадзіўся сын Ягайла.

12 мая 1364 – кароль польскі Казімір ІІІ Вялікі заснаваў у Кракаве Акадэмію, зараз Ягелонскі універсітэт. Адроджаны пасля заняпаду 26 ліпеня 1400 года каралём польскім і вышэйшым князем літоўскім Ягайлам (па-польску Ягелонам, ад чаго і атрымаў сваю назву). У розны час тут вучыліся многія выхадцы з вялікалітоўскіх зямель. Сярод ягоных студэнтаў былі прадстаўнікі родаў Сапегаў, Радзівілаў, Гальшанскіх і іншых. Другім рэктарам пасля аднаўлення быў абраны ў 1401 годзе ўнук Кейстута князь Ян (Войдат). У 1504 годзе сюды паступіў вучыцца Францыск Скарына.

Май 1377 – смерць вялікага князя літоўскага Альгерда, які быў самым магутным за гісторыю ВКЛ. Цела яго было спалена ў Мейшагале на рытуальным кастры. Пасад заняў яго старэйшы сын ад другой жонкі Улляны Цвярской Ягайла (Якаў), якому было 26 гадоў. Пасля з’явілася версія, што Ягайла не быў родным сынам Альгерда і нарадзіўся пазней – каля 1362 года, а калі ўступіў у валоданне Княствам, яму было 16 гадоў. Княжыў у 1377 – 1381, 1382 – 1392, з 1386 – кароль польскі Уладзіслаў ІІ, з 1392 – найвышэйшы (вярхоўны) князь літоўскі.

1377 – вялікі князь літоўскі Ягайла ў хаўрусе са сваім былым слугой Вайдылам, якому ён аддаў за жонку сваю родную сястру-ўдаву, а Кейстутаву пляменніцу Марыю, самога ж зрабіў намеснікам у Лідзе, адабралі Полацк у Кейстутавага сына Андрэя Гарбатага і аддалі роднаму брату Ягайлы Скіргайлу. Аднак за ягоную прыхільнасць да язычніцтва праваслаўныя палачане не прынялі Скіргайлу і ў 1381 годзе схапілі яго, пасадзілі спіной наперад на старую клячу, прывязалі і прагналі з горада. Доўга яшчэ ў народзе жыла прымаўка: “Паехаў, як Скіргайла з Полацка”. Затым ён на працягу чатырох месяцаў беспаспяхова намагаўся захапіць Полацк.

1380 – тайная дамова Ягайлы з Ордэнам, у выніку якой крыжакам развязваліся рукі ў адносінах да зямель Кейстута і выказвалася маўклівая згода з прэтэнзіямі на Жамойць.

Лістапад 1381 – Кейстут, які ад крыжакоў даведаўся пра таемныя зносіны вялікага князя літоўскага Ягайлы з Ордэнам, напаў на Вільню, захапіў горад, паланіў Ягайлу і ягоную радню, павесіў Вайдылу. Але калі Ягайла пісьмова прызнаў Кейстута вялікім князем і паабяцаў больш не ваяваць супраць яго, аддаў яму віцебскую зямлю.

1382 – Полацк упершыню згадваецца як крэпасць Белай Русі ў “Хроніцы Польшчы”, а ўвогуле ён упершыню названы ў “Аповесці мінулых гадоў” у 862 годзе.

Чэрвень 1382 – войска вялікага князя літоўскага Ягайлы нечакана напала на Трокскі замак, Вільня зноў апынулася ў руках Ягайлы. Ён паланіў Вітаўта і Кейстута. Апошні магутны язычнік Кейстут быў задушаны ў Княскай вежы Крэўскага замка. Акадэмічны летапіс так апавядае пра гэта: Ягайла “князя великого Кестютья, дядю своего, оковавь, послали Креву и всадили у вежю, а князя великого Витовта оставили были еще у Вилни. И тамо у Креве пятое ночи князя великого Кестутья удавили коморники князя великого Ягаиловы: Прокше, што воду даеть ему, а были инии, Мостевь брать а Кучюкь, а Лисица Жибндяи. Таков конець стался князю великому Кестутью”.

А Вітаўта выратавала знаходлівасць жонкі Ганны Смаленскай, ён пераапрануўся ў сукенку служанкі Алены, уцёк за сцены замка і разам з братам Таўцівілам сышоў да мазавецкага князя Януша – брата Земавіта, які быў жанаты з іхняй сястрой Данутай (Ганнай) і які меў свае ўласныя інтарэсы адносна пасады караля польскага. Алену забілі. Акадэмічны летапіс так піша пра гэта: “и онь, нарядився в одное жонки порты, да и з другою вышоль, да спустился з города да утекь у Немци, у Прусы”. Яны спадзяваліся на дапамогу Земавіта супраць Ягайлы. Той і сапраўды вырушыў у паход, захапіў Драгічын і Мельнік, але для сябе, а не для Вітаўта. Таўцівіл спыніўся ў сястры, хрысціўся і атрымаў імя Конрад. Абураны Вітаўт пайшоў шукаць дапамогі ў крыжакоў, каб адабраць сваю бацькаўшчыну – Трокскае княства, якое належала цяпер Скіргайлу.