— Марына, давай мо схаваемся ад дажджу. Праз пяток хвілін і сухога рубца на нас не застанецца. Прастудзішся. Мне-то ўсё роўна, а вось як ты? Сама ж гаварыла, што ў цябе хранічны бранхіт. А тут пад ледзяным дажджом гуляеш.
— Нічога-нічога. Яшчэ трошкі пройдземся. Я адчуваю, што бацькаў камень павінен быць дзесьці тут побач. Я проста яго адчуваю.— Яна адарвала позірк ад зямлі. У яе вачах і нацягнутай усмешцы Андрэй улавіў нешта новае, чаго раней у Марыны не бачыў. Але гэта было на адно імгненне, на адзін зірк. I вось яна такая ж, як і даўней.
Божа мой, толькі цяпер Андрэй пачынаў разумець ейны позірк. Той позірк каля замка. Усё ж так проста, можна сказаць — элементарна. А ён быў сляпым кацянём. Вочы ж засціла каханне. Яно і цяпер яшчэ выкручвае сэрца, цісне яго, як расшчэпіна бярозавага пня… «Я не веру!» — апошнія словы Андрэй сказаў так голасна, што яны дасягнулі вушэй Казіміраўны. Жанчына дзіўнавата паглядзела на Андрэя, па-змоўніцку падміргнула яму і быццам па сакрэце прашаптала на вуха:
— Трамвай спыняецца, і мы ўжо выходзім. Адразу вунь за тым святлафорам.
На вуліцы было не нашмат халадней, чым у потным трамваі.
Смажыла. Толькі ж усе аўтаматы з газіроўкай стаялі мёртвыя, а на сокі траціцца ніхто не хацеў. «Выкінеш грошы, а якая карысць? — сказала б наконт гэтага Казіміраўна.— Лепш ужо зберагчы рублі на піва». Магчыма, гэта і было слушна. Што сок з кааператыўных ларкоў, што вада з-пад крана — вялікай розніцы нямашака. Манька з Міцькам ішлі паперадзе. Збоку магло падацца, што гэта закаханая пара. Хоць, праўда, як гавораць бабулькі на лаўках каля пад’ездаў, «не першай ужо свежасці». Але ж свежасць свежасцю, а каханне каханнем.
Бр-р, зноўку каханне. «Пацук ты стэрылізаваны,— вылаяўся сам сабе Андрэй,— нешга сёння цябе зацыкліла на гэтым глупстве. Мо ад дум і ўспамінаў, а мо ад жадання хутчэй пабачыць Маньчыну Люську…»
Але, але пра што бубню сабе я. Вось і абадраныя шпалеры на кухні, пабітая фрамуга і зламаны хрушчоўскі падаконнік. Трохногі стол яшчэ трымае пітво і сякую-такую яду, а калекі-стульчакі выгінаюцца пад целамі, хочуць паскідаць седакоў з сябе, быццам тыя нягеглыя і брудныя падсвінкі, на якіх некалі каталіся ўсе, хто зараз залівае душу за сталом. Так-так, каталіся, куды ад гэтага падзенешся. Ну, не на свіннях, дык на авечках, радзей на баранах — баяліся іх цвёрдых ілбоў з рагамі. Канечне, на калёсах з драбінамі лепей, ды ж такое не часта надаралася. Іншая справа свінні і авечкі. Яны былі дармавыя, суседскія. Сваіх шкода — няхай тлушч гадуюць… Але нешга не відаць Люські. На душы цёпла.
Здаецца, што, як воск пад агнём, плавіцца цяжар у сэрцы. А яны гавораць, плявузгаюць языкамі. I як гэта можа не ўстыць увесь час плявацца пустымі словамі?..
— Не ведаю, як у каго, а ў мяне два ворагі ў сям’і,— гэта Міцька гундосіць, наліваючы па новай чарцы,— жонка і кошка. Першая з кішэні цягне, а другая — са стала.
— Ага, жонкі вам ворагі. А як ба ж жыць мусілі без нас, га? Увесь клопат на нашых руках. Вы ж, кабялі, дзеля аднаго ў сям’і: пасцель грэць. Што? Няпраўду я кажу? — Манька грэбліва ўсміхнулася.— Дзякуй Богу, што майго суджанага ў свой час прыбраў. А то цяперака клопатаў мела б па самую макаўку. Сінякоў і гузакоў столькі перанасіла я ад яго, што і ўспамінаць моташна. Так што. Міцька, маліся на жонку, рукі, ножкі цалуй, насуперак і слова не кажы. Выганіць — куды ты падзенешся? Я цябе не прыму — дужа ж ты нягеглы для мяне, ну, а Казіміраўна старая ўжо, каб на ложку з табою гойсаць.— Манька падперла галаву загарэлай рукою.— Я баба яшчэ ў самым саку,— з глыбокім сумам прагаварыла яна,— во і хлопец гэты наўрад ці ўтаймаваў бы мяне. Не, відаць, не. Хутка 6 спёкся. Яны, маладыя, як пеўнікі: туды-сюды — і на бок. А мне трэба цягавіты, з норавам, каб няспешкі і на ўсю сілу…
— Ты, дзеванька, зусім здурнела. Нешта вярзеш, як падвугольная… Андрэй у сыны табе годны. а ты ледзь не на сябе яго цягнеш. — Казіміраўна кульнула налітую чарку, паспешліва нюхнула акраец хлеба і захрумстала скрылём гурка.— Хлопца ж ты прывяла, каб Люську тваю ён пабачыў, іх хацела ты спарыць, а цяперака сама хвастом перад маладзёнам круціш. Шкода, што няма дзёгцю ці тавоту, я б табе наквэцала свярбучае месца. Праўду разумныя людзі кажуць, што калі ў бабы гарэлка ў роце, то і тая ў яе ў рабоце. Ты, падруга, не крывіся, калі дужа смыліць, то хапай аберуч Міцьку ды і памілуйцеся, а мы з Андрэйкам пра жыццё пагаворым. Ён для мяне стаў як родны, як мае сыночкі,— у Казіміраўны плаксіва задрыжэў голас,— ляжаць мае дубочкі-саколікі ў сырой зямлі, а я ўсё жыву, капчу белы свет. Сама сабе абрыдла, перад людзьмі сорам згубіла. Толькі ж і жывая ў труну не палезеш, вочы пяском не засыплеш…