Адразу ж пасля гэтага адкрыцця пачалася адкрытая барацьба гарадоў за старую цэглу. Уяві сабе: раней яна лічылася будаўнічым смеццем, а цяпер стала стратэгічным таварам. Ды такім, кошт на які ўвесь час падвышаецца, расце амаль геаметрычна. Цяпер за кубаметр 200-гадовай цэглы даюць не менш як 1300 грамаў золата. І гэта не мяжа – кошты будуць расці.
— І значыць мы валодаем сапраўдным багаццем?
— У кожнай краіне былі створаныя адпаведныя дзяржаўныя камісіі, якія ацанілі запасы старой цэглы і камня ў гарадах. Аказалася, яго не так і шмат, асабліва па-за Еўропай. Высветлілася, шмат якія дамы толькі выглядаюць старажытнымі. Тады ж французы праклялі барона Асмана, які знішчыў сярэднявечны Парыж.
І вось за гэтым запасам старых матэрыялаў пачалося сапраўднае паляванне. Спачатку еўрапейскія гарады спрабавалі набываць невялікую колькасць старой цэглы – для ўрадавых рэзідэнцый. Потым гойсалі па наваколлях. Нешта падчысцілі ў краінах Варшаўскай дамовы. Потым, як толькі мы дазналіся пра адкрыццё, нават унутры сацлагера пачалася мітусня.
Прыйшлі ў гэтай сферы канфлікты, у тым ліку і міжнародныя. Сітуацыя запатрабавала ўвядзення адмысловага заканадаўства, якое б рэгулявала сусветны зварот культурных каштоўнасцяў. Яго верхавіна – больш-менш вядомая грамадскасці – гэта Венецыянская хартыя 1964 г. Яе самая вядомая тэза – “кансервацыя, а не рэстаўрацыя” як раз і азначале накладанне мараторыя на безкантрольнае выломванне старой цэглы. Пасля яе прыняцця на ўсіх больш-менш значных помніках сталі з’яўляцца адмысловыя ахоўныя шыльды.
Але існуе яшчэ і сакрэтная частка Хартыі, доступ да якой мелі толькі спецслужбы. Яна высвятляе механізм легальнага звароту старых будматэрыялаў, угоды па якіх магчымыя выключна паміж урадамі краін-сябраў ААН, ды і тое пад жорсткім кантролем ЮНЭСКА.
— ЮНЭСКА?
— Так-так, ЮНЭСКА. Ты думаў, гэтая міжнародная арганізацыя з шалёным бюджэтам займаецца моўнай разнастайнасцю і традыцыйнымі танцамі? Канешне ж не! ЮНЭСКА – гэта амаль як АПЕК, толькі ў іншай сферы.
Дык вось, з часу прыняцця жорсткага заканадаўства пачаўся той неверагодны рост коштаў, пра які я казаў. Нядаўна кітайцы вельмі моцна нагрэлі рынак, набыўшы ў швейцарцаў цэлы гарадок Гальштат і паставіўшы яго сабе ў якасці партыйнага курорту. Але ўсё адно ў іх хранічная дыспрапорцыя і недахоп помнікаў на душу насельніцтва. Таму, відаць, у бліжэйшай перспектыве кошты падскочуць яшчэ болей. А вось Еўропа крэпка трымае сваё. Сапраўды, паглядзі – вайну перажылі, паваенную разруху, падаецца, не заўважылі. Усё ў іх атрымліваецца, жывуць па-барску. Думаеш, план Маршала? Ну, гэта нямала канешне, але галоўнае – аснова, на якую план лёг. Помнікі адыгралі істотнейшую ролю ў пасляваенным аднаўленні.
— А што ж Швейцарыя цэлы гарадок прадала?
— Дык вось жа – прыціснула! Хвалёныя швейцарскія банкі пасля вывада нямецкіх ды яўрэйскіх грошаў апынуліся на мяжы банкруцтва. Прыйшлося тэрмінова шукаць спосабы папаўнення залатога запасу.
І вось тут, Данііл, увага! Пераходзім на самага важнага. ЮНЭСКА, убачыўшы такую сітуацыю, наклала мараторый на афармленне любых угод са спадчынай. Ну проста каб чаго не нарабілі пад шумок – гэта ж неаднаўляльны запас. Ты разумееш да чаго я?
— Не зусім яшчэ. З аднаго боку вы даеце загад аб знішчэнні касцёла, а з іншага цяпер атрымліваецца, яго наадварот трэба берагчы?
— Вось глядзі. Савецкі ўрад – ён жа таксама паставіў некаторыя помнікі пад ахову, вызначыў іх недатыкальнасць. І гэта цалкам слушна. Нашыя гарады не менш за капіталістычныя патрабуюць спрыяльнай энергіі. Але адначасова савецкая эканоміка ўсё яшчэ мае істотную патрэбу ў падтрымцы. Можа праз сто гадоў мы іх дагонім і перагонім, але партыя загадала зрабіць гэта сёння. Эканоміка – як вядома, базіс. А базіс вызначае надбудову, тое, як будуць жыць нашыя грамадзяне. Я прабачаюся, у акружэнні кветак, але з голай сракай, ці не горш за капіталістаў, хай і адчуваючы часовыя цяжкасці. Данііл, нам заводы ды электрастанцыі патрэбныя, а іх можна пабудаваць толькі за грошы.
— Вы прадаеце помнікі!
— Чатыры гады таму польскія таварышы звярнуліся да нас з прывабнай прапановай – прадаць чатыры закінутых кляштары. Яны і так без справы стаялі. Нашыя параіліся ў палітбюро, ну і далі дабро. Мы здуру прадалі. Атрымалі адразу золатам. Там яшчэ смешная гісторыя была як мы золата з кур’ерамі ў польскай электрычцы перавозілі. Дык вось, на тыя грошы мы здолелі дабудаваць другую чаргу калійнага камбіната. Мы радаваліся як дзеці! А праз месяц высветлілася, што палякі былі пасярэднікамі. Яны перапрадалі нашыя кляштары немцам, і цяпер тыя ў Кёльне. А мы толькі траціну іх рэальнага рынкавага кошту атрымалі! Уяўляеш як дураць?! Тут галовы паляцелі, але ж скандал міжнародны не падымеш – аперацыя ў таямніцы ад ЮНЭСКА праводзілася. Так што засталіся з носам. З таго часу прынятае рашэнне аб стварэнні сакрэтнага камітэту па продажы спадчыны за мяжу. Я – яго старшыня. А вось Роберт – прадстаўнік пакупніка. У дадзеным выпадку – урада Бельгіі. Роберт кантралюе ўгоды, перавод пляцяжоў, дапамагае чым можа. У іх свая сетка інфарматараў і г.д. А табе я прапаноўваю заняць пасаду адказнага распарадчыка камітэту.