З кухні ў пакой, дзе сядзела ў чаканні сняданку Ніна, пацягнула смачным духам гарачай, толькі што зваранай бульбы. Дзяўчынка з прыемнасцю адрозніла па паху, што бульба варылася абіраная, ці чышчаная, а не ў «мундзірах», якая трохі аддае паранкай. Зрэшты, у «мундзірах» маці ставіла варыць бульбу на полудзень, да капусты, а раніцай звычайна варыла абіраную, а значыць — пасоленую, якая смачна есца і ўсухамятку. Ніна паглядзела на прыадчыненыя ў кухню дзверы, хвілінку падумала, потым адклала ўбок вязанне, якім, прачнуўшыся, занялася, саскочыла з ложку, амаль подбегам пра-мерала пакой з кута да парога і ціха выткнула праз дзверы галаву. «Ой, дык сёння будзе бульбяная каша!» Так, стоячы ўскрай стала, маці спрытна таўчэ на ўслоне, у ладным саганку, бульбу. «Значыць, будзем есці з салёнымі агуркамі...» — зазначыла сабе Ніна. З агуркамі, вядома, бо да кашы больш нічога няма. Малака ў іх няма, бо няма каровы, цёлачку набылі, але ёй яшчэ толькі год; сала няма таксама, бо адзінага парсючка яшчэ першымі замаразкамі забралі ўначы партызаны (ці «бандыты-рабаўнікі з горада», як перашэптваліся людзі).
Калі б не каша, а «цалкі», хоць сабе і ў «мундзірах», то затраўкай да іх маглі б быць тлустыя, трохі шчыплівыя, духмяныя «маслёнікі» — стоўчанае ў ступцы падсмажанае ільняное або канаплянае семя. Макаць гарачай бульбінай у «маслёнікі» — гэта смаката не абы-якая. Куды смачней, чым бульбяныя посныя камы з салёнымі, да таго ж ужо трохі разлезлымі ў кадзі агуркамі. Але хай сабе і посныя камы, і з агуркамі — абы хутчэй, бо надта ж есці хочацца, аж у жываце падцягвае. Ісці да стала і круціцца каля маці зараз няможна, маці не любіць гэтага. Але і ўпусціць момант, калі ўсе садзяцца за стол, таксама нельга. Трэба абавязкова пачуць, як маці голасна гукне: «Есці!». Або: «Ідзіце!». Два словы разам — «Ідзіце есці!» — яна ніколі не счапляе. Здаралася, што, захопленая якім-небудзь сваім заняткам, Ніна прапус-кала загадны кліч «есці!» міма вушэй, і тады маці шырэй адчыняла дзверыну ў пакой і сярдзіта кідала: «А табе асобнае запрашэнне трэба?» Тут ужо марудзіць небяспечна, бо можна і кухталя атрымаць. А яшчэ горш, што новы мамін муж, дзядзька Міця, пачне пускацьу ход свае падкалупкі. «Вялікая пані! Дык і запрашэння чакае: сызвольце адкушаць!..» Як яна не любіць гэтыя яго шпількі! Не так самі шпількі, як тон, якім ён іх вымаўляе. Ну такі ўжо непрыемны, насмешлівы і калючы — за жывое чапляе.
Ніна вярнулася на хвілінку да свайго вязання. Гэтае захапленне найшло на яе зусім нядаўна. Зімовымі вечарамі яна не раз бачыла, як маці двума пруткамі з дзюбкамі вяжа з шарсцяных нітак то панчошкі — ёй і Ліпе, то рукавіцы, то шкарпэткі дзядзьку Міцю, то шалік. Глядзела-назірала, як чапляецца «вочка» за «вочка», як нарастае радок за радком, і аднойчы ёй здалося, што гэта не такая ўжо і хітрая рэч — вязанне, што і ў яе магло б атрымацца, калі б мама дазволіла. Але папрасіць яе аб гэтым не насмелілася. Ды неяк вечарам, прыйшоўшы з коўзанкі дахаты, — ахнула: Ліпа штосьці вяжа на тых маміных прутках! Сядзіць на ўслоне, край стала, каля самай газніцы, на стале — вялікі шэры клубоктоўстых шарсцяных нітак, а сама такая засяроджаная, важная, толькі вокам кінула на сястру, маўляў, бачыш, на што я здольная, якой сур'ёзнай справай занятая, не тое што ты, смаркачка саплівая... I — ой як заманілася Ніне таксама навучывдіа вязаць! «Ліпачка, дай і я паспрабую! — горача ўзмалілася яна. — Дай, Ліпачка, дай! Я не сапсую, вось убачыш!..» I Ліпа саступіла просьбе і неўзабаве сама здзівілася, якхутка «саплівая смаркачка» пачала вязаць не горш за яе самую.
Ніна хацела, пакуль прагучыць каманда «есці!», дадаць яшчэ адзін-другі радоку пачаты шалічак, але з кухні тхнула ўжо не проста гарачай бульбай, а кашай з такім знаёмым пахам, на які яна ўжо даўно забылася: запахла расплаўленым у гарачых камах маслам. Яна падбегла да дзвярэй, шморгнула спачатку лёгка, а тады глыбей разы тры носікам, і аж вочы акругліла: ну сапраўды з маслам! Ой, як здо-рава! Сёння каша будзе затоўчана маслам! А дзе ж яго мама брала? Можа, абмяняла на што-небудзь у каго з вяскоўцаў? Ці нехта ўзычыў ёй такога гасцінца? Хто гэткі добры?
Ніна выйшла на кухню. Маці яшчэ завіналася каля саганка. Поруч, як давераная асоба, пасвячоная ў таінства сатварэння сняданку, стаяла Ліпа. Да яе і прыткнулася заінтрыгаваная магічным пахам «вязальшчыца». Не паспела Ліпа пацясніць яе плечуком, як Ніна радасна прадэкламавала:
— Мама! Дык яна ж з маслам!
— Выдумляеш абы-што! — незадаволена сувірнулася маці, абскрэбваючы лыжкай таўкачык. — Яшчэ скажы: з каўбасою.
— Гэта табе ўжо мярэшчыцца масла, — спакойна дадала да слоў маці сваё патлумачэнне Ліпа. — Калі чаго смачнага доўга не ясі, дык яно тады пачынае мярэшчыцца. I са мной так, помню, было.