Алесь Разанаў
РЭЧАІСНАСЦЬ
Падрыхтаванае на падставе: Алесь Разанаў, Рэчаіснасць, — Мінск: БГАКЦ, 1998. — 200 с.
ISBN 985-6012-38-4
УДК 882.6-1
Copyright © 2015 by Kamunikat.org
ВЕРСЭТЫ
Мы ідзём па дрыгве.
Абапал тояцца прорвы, буяе жоўтая лотаць, тоўпяцца на куп'і пукі сітнягу.
— Нашто шукаць сваёй згубы? — нам кажуць старыя людзі.— Прыйдзе час, i яна сама, каго трэба, знойдзе.
Не згубы, аднак, мы шукаем, а выйсця — з жыцця, што, не маючы мэты, туліцца ўскрай дрыгвянога бязмежжа, i хіба мы прычынай таму, што выйсце ў ім гэтак шчыльна з'яднана са згубай, а тое, што ёсць, з тым, чаго няма?
Некалі па дрыгве былі пакладзены кладкі, i людзі тады разумелі, куды жывуць, але даўно ўжо кладкі ўбіліся ўглыб, засмакталіся прагнай дрыгвою, і трэба цяпер ісці наўздагад.
Мы гразнем, мы сумняваемся, мы вывяраем крокі, i калі раптам правальваемся ў згубную глыбіню, знаходзім, гэтак жа раптам, апірышча — страчанае, старое, аднятае, але ўсё роўна заўсёды прысутнае патаемна ў нашых адчайных памкненнях,— к л а д к і.
Падворак зарос маліннікам i дзьмухаўцамі, i ў ім, паскіданыя, на паламаным старым варштаце, на лаве ляжаць бацькавы рэчы.
Я пазнаю ix, бы даўніх знаёмых: ватоўку, якую i сам надзяваў не раз, шапку-вушанку, кашулю, боты...
На ix свеціць сонца, на ix імжыць дождж, i хоць ніхто ix не носіць, яны захавалі свой даўні выгляд, свой даўні дух.
Я так i ведаў:не мог пайсці бацька з гэтага свету, не пакінуўшы пасля сябе недзе нейкага следу, i Коля Штунда, прыадчыніўшы варотцы ў свой адгароджаны ад астатняй свдзібы падворак, сочыць, што я вазьму.
Скрушна агледзеўшы ўсё, што тут ёсць, я бяру кашулю, бо, затуляючыся лахманамі ад выпадковых людскіх вачэй, я, можа, сюды й завярнуў, што не меў кашулі, але калі спрабую надзець яе на сябе, з прыкрасцю зауважаю: яна ў шмаравідле.
«Што б ты нi надзяваў, ты ўсё роўна заўжды застанешся голы»,— дзіўная думка, якая даймала мяне ўвесь ранак, мне згадваецца наноў.
Пэцкаючыся шмаравідлам, я сцягваю з цела свайго, не надзеўшы, кашулю — нічога з бацькавых рэчаў мне ўжо не трэба.
І Коля Штунда, усцешаны невымоўна, што я нічога сабе не ўзяў, зачыняе варотцы падворка за мною.
Жанчына б'ецца з жанчынай.
Адна ўжо старая, другая яшчэ маладая, адна патайком у лагчыне, на латцы, будоўляю не чапанай, нічыйнай зямлі, накапала бульбы, другая, што гэтую латку асвойвала i засявала, яе застала, адна спрабавала ўцячы, другая яе напярэсцігі даганяла, i вось...
З торбы, у якую ўчапіліся рукі адной i рукі другой, на дол падаюць буйныя белыя бульбіны.
Пэўна, яны не падобны да слёз, ды цяпер, ды цяпер усё-такі слёзы.
Утоены ў поцемках сноў, моўчкі чакэе, калі хто ўвойдзе ў яго абсягі, i хто заўважае яго, заўважаецца ім.
Тады загараюцца яго вочы і, нібы ўключаецца нейкі дасведчаны механізм, ён пачынае ўсім целам сваім вібраваць-верашчаць і, трушчачы супраціўленне, бы ў павуціну, захоплівае ў гэтае вібраванне сваіх ахвяр.
Ён ведае, рана ці позна, кожны, як да апошняга раздарожжа, прыйдзе сюды, дзе ён;
але хто паддасца яго прыцягненню, ужо нікуды далей не пойдзе, хто ж пераможа сваю залежнасць, пойдзе дарогай багоў.
Тут, на паверхні, мы высвятляем свае стасункі з сабой i з багамі, а там, у сваёй глыбіні, не чуючы нашых размоў, нас чакае ідал — наш уцялеснены, намі забыты, сон.
На света Збавення душы i цела прыходжу ў старую драўлямую нашу бажніцу, куды не прыходзіў ужо даўно.
Аднактам вялікаю шчыльнаю грамадою стаяць нетутэйшыя хмурныя людзі i правіцца набажэнства на мове нязвычнай, чужой.
З бояззю перад імі я, ледзьве ўвайшоўшы ў бажніцу, выходжу i разам з усёю збянтэжанаю акругай чакаю ля ганка, калі настане наша чарга.
Мінуўся той час, калі мы прыходзілі ў нашу бажніцу, калі хаіделі,
мінуўся той час, калі цела было тое самао, што душа, а душа тое самае, што i цела.
Утоены ў поцемках сноў, моўчкі чакае, калі хто ўвойдзе ў яго абсягі, i хто заўважае яго, заўважаецца ім.
Тады загараюцца яго вачы і, нібы ўключаецца нейкі дасведачны механізм, ён пачынае ўсім целам сваім вібраваць-верашчаць і, трушчачы супраціўленне, бы ў павуціну, захоплівае ў гэтае вібраваные сваіж ахвяр.
Ёк ведае: рана ці позна кожны, як да апошняга раздарожжа, прыйдзе сюды, дзе ён; але хто паддасца яго прыцягненню, ужо нікуды далей не пойдзе, хто ж пераможа сваю залежнасць, пойдзе дарогай багоў.