Выбрать главу
СТАРЭЙШЫ БРАТ

Яны як дзве кроплі вады падобныя між сабою, i я называю міжволі малодшага брата імем старэйшага: Анатоль.

Ён толькі што выйшаў з лодкі i адчувае сябе на сушы не дужа ёмка, бы рэкі, якімі ён плаваў, зрадніліся з ім i не хочуць яго яшчэ адпусціць.

Старэйшы быў лётчыкам, i ўжо цяжка злічыць, колькі гадоў мінула, як ён ca сваім самалётам, уцягнуты ў вір апраметнага віражу, разбіўся.

Але аднекуль прабілася i пасялілася між людзей упартая дзіўная чутка, што ён не загінуў зусім, a займеў не вядомую людзям магчымасць вярнуцца назад, на зямлю, у сваё жыццё.

Каб нешта сказаць, пытаю малодшага брата, ці вучыцца ён, ці працуе, ці проста застаўся дома i ці мяне пазнае, а ён на мой роспыт адказвае з нейкай унутранай неахвотай, бы тое, што адбылося, не да канца яшчэ адбьшося i мусіць чакаць свайго завяршэння, i зноўку мне здасца, што гэта старэйшы брат.

Далёкія сінія вербы гнуцца пад ветрам.

Рэкі, напоеныя разводдзем, поўніць спакой.

АТРАД

Падуладныя нам перададзенаму загаду ідзём парадзелым сваім атрадам у далёкую вёску Лукомер, дзе нас чакае расстрэл.

Нам хочацца жыць, але мы на вайне, i вышэйшая непазбежнасць трымае ў руках наш лес.

— Гэта апошні наш бой,— кажу я, падтрымліваючы сівога, у скрывянелых бінтах байца i адчуваю з усімі разам, што ўсё наўкола для нас насамрэч пачало быць апошнім i поўніцца невыказнай спагадай да нас.

Нам доўга ісці: за рачныя поймы, за балаціны, за нівы, за пушчу, за небасхіл,— i мы невымерна рады, што перад тым, як знікнуць, дні будуць доўжыцца i кружыцца, i ўводзіць нас паступова ў сваю незваротную глыбіню.

Наўскрай то пясчанай, то ўтравянелай дарогі красуецца жыта, і, падышоўшы бліжэй, я ў ім заўважаю гняздо i чародку птушак: вывеліся перапеляняты i ўжо абжываюць жвава жытнёвы свой свет.

У гэтым краі мінала маё маленства, i я дамаўляюся ca сваімі камрадамі па атрадзе, што на гадзіну ці мо трохі болей, чым на гадзіну, я адлучуся, а потым ix маіаню.

Я разуваюся i пакідаю салдацкія цяжкія боты ў жыце i паварочваюся — каб наапошне сустрэцца i развітацца — да колішняга, тут мінулага i ад мяне ўжо аддзеленага назаўсёды, майго жыцця.

Забытыя сцежкі рынуцца мне насустрач, i павыходзяць з-за хатаў вялікія думныя дрэвы, i праплыве паўз мяне са звінюткімі галасамі i дарагімі абліччамі школа,— ну а затым...

Затым я знайду свой абутак у жыце i даганю свой атрад.

СВЯТОЕ ЖЫТА

Кветкі i свечкі, прынесеныя з сабой, i яшчэ няхітрая спожыць, якою жывыя дзеляцца з тымі, што некалі гэтаксама жылі на зямлі.

Усё ўжо сабрана, выкапана i пажата, i сёння якраз той дзень, калі сумяшчаюцца восі таго i гэтага свету i дзейсніцца свята яднання жьшых i мёртвых — восеньскія Дзяды.

Мы пойдзем да агароджы i ўбачым грудок маладога жыта — бы тут, на дзялянцы гэтай, у гэтай зямлі, пахавана само маладое i мілае людзям лета, але, пахаванае, узышло.

I, можа, таму, што цяпер у свеце пануе іншая норма, мы з пашанотаю кажам: «Святое жыта»,— i, як адкрыццё, скіраванае нам, прымаем спрыязнены з простым! вечнымі рэчамі цуд.

ЧЫРВОНАЯ ГЛІНА

Мы выберам шлях, i, быццам кругі аблогі, ззаду пачнуць заставацца мінулыя дні, а новыя сведчыць пра нашы магчымасці i дасягненні i абяцаць нам, што мы ўсё адно аднойчы сустрэнем чырвоны горад, i пераконваць нас, што нішто не зможа спыніць наш адважны i скіраваны да межаў шлях.

Ды нехта, нібы выпадкова, скранецца i пойдзе таксама з намі, не пакідаючы на паверхні зямлі слядоў, i калі мы захочам разгледзець, хто альбо што гэта,— ціха адхіліцца i растане, i мы падумаем пэўна, што гэта анёл ці бог.

Недзе ля самага краю часу па хісткім схіле нам давядзецца спускацца ніжэй i ніжэй, у зямную глыб, a спусцімся — дык убачым: чырвоная вязкая гліна зойме ўсё дно прадоння,— i змусіць нас прыпыніцца, а потым, калі мы прабудзем з ёю сам-насам да заўтра, змусіць нас нанава ўзняцца наверх i пайсці, не аспрэчваючы нічога, назад.

БУРА

Нібыта надумала нешта бура...

Хвалі, якія шалелі на моры i ўзрушвалі мора, раптам аціхлі, i ўсталявалася ціша.

I ў гэтай напружанай грознай цішы, бы падзялілася мора надвое, паволі паўсталі дзве велізарныя хвалі і, вырастаючы ўсё вышэй i вышэй, да самых, нахіленых ніцма, нябёсаў, рушылі нецярпліва адна на адну...

Гэта было заўчора, а сёння зноўку неба высока, i зноўку, нібы ўспамінаючы нешта, трывожыцца мора, i доляй сваёй зняволены дух зноўку марыць пра буру.

РЭЧАІСНАСЦЬ

Hi змрок, ні святло.

Hi ўчора,ні сёння.