Po Soborze Nicejskim wszystkie Ewangelie prócz czterech, znajdujących się dzisiaj w Biblii, zostały zakazane i nazwano je apokryfami (niewiarygodnymi). Ale teologiczne spory, nie ustające przez kilka stuleci, wymagały od czasu do czasu przeglądu zasadniczych prawd wiary. Odbywały się następne sobory, które zresztą doprowadziły do ostatecznego podziału na Kościół Wschodni i Kościół Zachodni. W 1054 roku papież Leon IX i patriarcha konstantynopolitański obrzucili się nawzajem klątwami. Odtąd datuje się samoistny byt dwóch Kościołów: Wschodniego (obejmuje ortodoksję albo "prawosławie" oraz grekokatolików) i Zachodniego (rzymsko-katolickiego).
Współczesne odkrycia naukowe rzucają nieco światła na nie znane wcześniej strony życia Jezusa. Dziś już nie zaprzecza się jego istnieniu, jako że uznano, że mógł być on osobą historyczną. W czterdziestych i pięćdziesiątych latach XX wieku na brzegach Morza Martwego w Izraelu prowadzono wykopaliska archeologiczne. W jaskini w Qumran znaleziono dawne rękopisy, w których stwierdzono szczegóły z życia króla Heroda, Jezusa, jego brata i jednego z apostołów. Król Herod zmarł w 4 roku p.n.e., tak więc Jezus nie mógł się urodzić po śmierci króla, jako że według Biblii Herod w poszukiwaniu Jezusa urządził "rzeź niewiniątek" w wieku prawie dwóch lat. Znaczy to, że Jezus urodził się przed Bożym Narodzeniem? Badania niektórych uczonych zagranicznych dowodzą przekonywająco, że Jezusa uratowali od śmierci jego uczniowie, którzy w czasie zaćmienia słońca zdjęli go z krzyża. Jezus był ożeniony z Marią Magdaleną i miał syna Warawę. W wieku prawie siedemdziesięciu lat Jezus zginął w czasie szturmowania przez Rzymian fortecy Masady59.
Do stworzenia nowej religii ludziom Kościoła potrzebne były legendy o zmartwychwstaniu boga-człowieka, toteż stworzono je. Rzecz ciekawa, że w Ewangeliach opisów zmartwychwstania w istocie nie ma, powiadamia się jedynie, że on zmartwychwstał.
Na Ukrainie w ciągu ostatniego tysiąclecia istniało kilka odmian chrześcijaństwa: prawosławie, Kościół greckokatolicki (unia), katolicyzm obrządku rzymskiego oraz różne sekty protestantów.
Ukraińskie prawosławie60 bierze początek z pierwszych chrztów Rusi. I chociaż chrztów było kilka, a proces chrystianizacji długotrwały, za początek prawosławia należy uważać czas najpierwszych chrztów, a nie liczyć od rozłamu 1054 roku. Chrześcijaństwo przyjęte przez Ruś z Bizancjum, od samego początku miało charakter wyraźnie określonej ortodoksji.
Przez długi czas, kiedy pasterze Cerkwi byli przeważnie cudzoziemcami, pozostawała ona oderwana od narodu i wroga mu. W okresie tatarsko-mongolskiego najazdu lud żywiołowo wracał do rodzimej wiary, uważając tę niewolę za karę za odstępstwo od wiary. W państwie litewskim Cerkiew ukraińska jeszcze strzegła swego ortodoksyjnego charakteru.
Znacznie rozpowszechniły się na Ukrainie klasztory. Tradycję życia klasztornego zapożyczyła Ukraina z Bizancjum, chociaż pierwszy klasztor powstał nad brzegiem Nilu (w Tebaidzie) jeszcze w roku 322. Mnich Pachomiusz zgromadził stu uczniów, żeby nauczyć ich wiary Chrystusowej. Słowo "mnich" pochodzi od greckiego mo'no — jeden, jedyny. Regułę klasztorną po raz pierwszy ułożył Bazyli z Cezarei. Jego Reguły stanowią pierwszą poważną próbę ustanowienia zasad zakonnego współżycia. Na Ukrainie zakon bazylianów doszedł do największego znaczenia w wieku XVII, kiedy klasztory bazyliańskie były właścicielami wielkich obszarów ziemi i potrzebowały rąk do pracy, a siłę roboczą stanowili właśnie mnisi. Budowanie klasztorów poczęto uważać za rzecz bogu miłą, przedstawiciele znaczniejszych rodów szlacheckich uznawali za swój obowiązek fundowanie klasztorów i wspomaganie ich na wszelkie sposoby.
Jednakowoż polsko-katolicka ekspansja na Ukrainie stała się przyczyną burzenia wielu prawosławnych cerkwi i klasztorów. Najznaczniejsze rody magnackie uznawały katolicyzm za religię państwową i zdradzały prawosławie.
Po przyłączeniu Ukrainy do Moskowii Cerkiew ukraińska jeszcze przez 32 lata zachowała samodzielność, bo jej pasterze (na przykład metropolita Sylwester Kosiw) nie uznawali ugody Rady Perejasławskiej. Faktycznie Cerkiew ukraińska była autokefaliczna, czyli samorządna. Ludzie Cerkwi mówili: "Lepiej nam śmierć przyjąć, aniżeli metropolitę z Moskwy". Moskwa drogą przekupstwa wymogła wyświęcenie metropolity Gedeona i uznanie tego aktu przez konstantynopolitańskiego patriarchę Dionizego, którego udobruchano bogatymi darami — "trzy soroki soboli i dwieście czerwońców" (Iwan Ohijenko). Otóż przekazanie w roku 1686 ukraińskiej Cerkwi moskiewskiemu patriarsze było nielegalne, jako że dokonane bez zgody Ukrainy. W ten sposób Cerkiew ukraińska utraciła swą autokefalię, nastąpiła rusyfikacja ukraińskiego narodu przez Cerkiew moskiewską.
Ukraińskich biskupów wywieziono do moskiewskich parafii, a moskiewskich osadzono w Kijowie i po całej Ukrainie. W 1677 roku patriarcha moskiewski Joachim nakazał powydzierać z ukraińskich książek te stronice, które były "niezgodne z księgami moskiewskimi", a na przyszłość przykazał nadsyłać wszystkie książki Moskwie dla cenzury. Nabożeństwa w cerkwiach odbywały się w języku rosyjskim. W tekstach Biblii czyniono polityczne korekty. Na przykład ukraińskie zdanie "Żeby każdy mąż był panem w domu swoim i żeby to było powiedziane każdemu w jego ojczystym języku" przełożono na rosyjskie: "Da budiet strach im w żiliszczach ich". Święty Synod polecił usunąć wszystkie ukraińskie elementarze i zastąpić je rosyjskimi. Tak trwało to prawie dwa i pół stulecia.
Odnowienie autokefalii ukraińskiej Cerkwi prawosławnej wszczęło się dopiero w 1917 roku. Metropolita Wasyl Lipkiwski stanął na czele ruchu ukrainizacji Cerkwi, utworzono ponad 5 tysięcy parafii UAPC (Ukraińskiej Autokefalicznej Prawosławnej Cerkwi). Jednak i tu Moskwa nie ścierpiała samodzielności — w 1938 roku wszystkich ukraińskich biskupów oskarżono o ukraiński "burżuazyjny nacjonalizm" i poginęli oni w więzieniach i na zesłaniach.
Za Stalina zniszczono ukraińskie cerkwie, a chrześcijan znowu przyłączono do rosyjskiego prawosławia, które według stalinowskiej teorii "narodowych priorytetów" miało prawo do istnienia.
Pierwsze próby zaprowadzenia w Ukrainie katolicyzmu znamy jeszcze z końca XIV wieku. Na Litwie Kościół katolicki powstał w 1387 roku, odtąd też zaczęły się planowe zakusy na cerkiewne prawa Ukraińców i Białorusinów. Metropolita Cyprian razem z litewskim księciem Jagiełłą chciał zjednoczyć Kościoły katolicki i prawosławny, jednak ta próba się nie powiodła.
W 1439 roku papież Eugeniusz IV ogłosił unię florencką, a kijowski metropolita Izydor podpisał ów akt zjednoczenia ruskiej prawosławnej Cerkwi z Kościołem katolickim. Ta unia wywołała protesty ludu: Izydor został aresztowany, pozbawiony godności metropolity i wygnany z Ukrainy. W roku 1472 unia florencka uchwałą Cerkwi prawosławnej została zlikwidowana.
W roku 1596 ogłoszona została unia brzeska — potajemnie zawarta ugoda między papieżem a zwierzchnością ukraińskiego duchowieństwa, przeciw czemu zwołany sobór biskupów prawosławnych wezwał wiernych do walki z unią.
Na Ukrainie lewobrzeżnej unię zlikwidowano w 1654 roku, zaś na prawobrzeżnej dopiero w 1839. Jednak na Ukrainie Zachodniej parafie greckokatolickie (unickie) istniały długo, aż do zniesienia ich przez stalinowski sobór w 1946 roku. Ta wiara dla wielu rodzin stała się już zwyczajową, toteż dzisiaj Ukraina ogląda odrodzenie Cerkwi greckokatolickiej.