Выбрать главу

30. Старайся пранікнуць душою ў зьмест таго, што гаворыцца. І няхай твой дух углыбляецца ў тое, што ўзьнікае і дзейнічае.

31. Радуйся ў шчырасьці, сьціпласьці і абыякавасьці таго, што ляжыць паміж мужнасьцю і заганаю. Любі род чалавечы. Слухайся Бога. Паэта кажа: Права кіруе ўсім. — І гэтага хопіць, каб памятаць, што Права кіруе ўсім.

32. Адносна сьмерці: Ці расьцярушаньне, ці распыленьне ў атамы або згасаньне — усё гэта ані зьнішчэньне, ані зьіначаньне.

33. Пра цярпеньне: Калі мы ня можам зьнесьці яго, яно забірае нас з жыцьця; калі-ж яно доўгатрываючае, дык яго можна зьнесьці; розум захоўвае свой уласны супакой сілаю ўпэўненасьці, і кіруючая здольнасьць ня станецца горшаю. Часткі-ж, пашкоджаныя цярпеньнем, калі яны могуць, няхай скажуць пра гэта.

34. Пра славу: Глядзі на мэнтальнасьць тых, што імкнуцца да славы; паўзірайся, што яны хочуць, і ад чаго ўхіляюцца, і куды ідуць. На беразе мора адзін пласт пяску наносіцца на другі і хавае яго пад сабою. Гэтак-жа сама і ў жыцьці: тое, што было раней, вельмі хутка зьнікла пад тым, што надыходзіць у сьлед за ім.

35. Словы Плятона:

— Ці думаеш ты, што для чалавека ўзьнёслае думкі, які агортвае сваім узрокам усе часы і ўсю субстанцыю, магчымым ёсьць уважаць, што людзкае жыцьцё зьяўляецца нечым вялікім?

— Гэта немагчыма, — сказаў ён.

— Дык гэтакі чалавек, тады, пачне думаць, што і сьмерць гэтаксама не зьяўляецца злом?

— Напэўна не.

36. Словы Антыстэнэса: Княжацкая гэта рэч — чыніць дабро і быць высьмейваным.

37. Ганьба, калі твар, паслухмяны жаданьням душы, прымае выгляд і выражэньне, свомыя ёй, а сама душа ня ў стане прыдаць сабе належны выгляд і выражэньне.

38. Карысьця якая гневацца на рэчы? Мала справы

Да пачуцьцяў нашых рэчам.

39. Безсьмяротным будзь богам, і нам, земнародным, уцехай.

40. Ня можна, каб у дзень свой ня зжатым было жыцьцё.

Як колас сьпелы, — гэты ня жыў, і той не памёр.

41. Хоць-бы мяне з двума дзяцьмі забылі вы,

Багі сусьвету — ўсё-ткі розум ёсьць і праўда ў тым.

42. Мне спадарожніца — Праўда; са мной дабро.

43. Няхай ня прыцягвае цябе ані чужы адчай, ні трыюмфаваньне.

44. Словы Плятона: Гэтакаму я адкажу справядліва: ты памыляешся, мой дружжа, калі ты думаеш, што чалавек з іскраю годнасьці ў ім павінен узважваць жыцьцё і сьмерць. Адзіная рэч, якую ён павінен браць пад увагу, дык гэта, ці паступае ён правільна ці няправільна.

45. І гэта праўдаю ёсьць, мужы атэнскія, дзеколечы чалавек паставіць самога сябе ў перакананьні, што гэта ёсьць найлепшае месца для яго, або дзеколечы ён быў пастаўлены ягоным старшынёю, там ён мусіць, як я думаю, стаяць і ня браць на сябе ніякае рызыкі, дарогаю выбару паміж сьмерцяю або чым-небудзь іншым, перад неславаю.

46. О добраслаўлены! Паўзірайся ўважна, магчыма, што шляхэтнасьць і дабро розьняцца ад таго, што мы называем ратаваць і быць выратаваным. Магчыма, праўдзівы чалавек ня будзе рупіцца пра тое, каб пражыць як найдаўжэй, але ён ведае, як жанчыны кажуць, што ніякі чалавек ня можа ўхіліцца ад свае долі і дзеля гэтага ён ня будзе хапацца за жыцьцё, але, пакідаючы ўсё Богу, будзе шукаць шляхоў, каб правесьці час свайго жыцьця ў як найболей годны спосаб.

47. Глядзі на рух зорак, быццам ты адбываеш гэты рух разам зь імі; заўсёды думай аб пераходзе элямэнтаў адзін у аднаго. Бо такія думкі ачышчаюць ад бруду зямнога жыцьця.

48. Гэта прыгожыя словы Плятона: Той, хто гаворыць пра людзей, павінен, быццам зь вяршыні гары, глядзець на ўсё зямное; на зграмаджэньні людзей, ваенныя выправы, зямляробскую працу, жанімствы, разводы, нараджэньні, сьмерці, на крыклівыя паседжаньні судоў, пустэльні, розныя плямёны барбараў, сьвяткаваньні, паховіны, кірмашы, зьмяшаньне разнаякіх і скамплікаваных супрацьлегласьцяў.

49. Паўзірайся на мінулае: колькі пераваротаў перажылі ўжо дзярхавы! Можна прадбачыць і прышласьць. Бо-ж яна будзе гэтакаю самаю і ня выйдзе з рытму таго, што адбываецца ў дадзеную хвіліну. Затым, ня мае значэньня, ці будзеш ты назіраць людзкае жыцьцё на працягу сарака гадоў, ці дзесяці тысяч гадоў. І што ўбачыш ты новага?

50. Усё назад прыцячэ: што жыве на зямлі.

Ня міне спарахнець;

А нябёсаў пасеў, прыўзьняты зь зямлі,

Расьцьвіце ў небе зноў.

Гэта — ці расклад сьплеценых паміж сабою атамаў, ці падобнае расьцярушаньне беспачуцьцёвых элямэнтаў.

51. Пітвом, ядой, чароўным зельлем марыць