Нізкі паклон ад усіх баявых сяброў Вашага сына.
Камроты С. Герасімовіч».
Пісьмо выпала з Ігнатавых рук. Ён моўчкі апусціў галаву. Нехта цяжка ўздыхнуў:
— I такіх смерць не мінае!
— Не смерць, a ворагі нашы.
Каля парогa Гэля трымала на руках чарнавокага хлопчыка ў палатняным каптурыку. Па прыгожым твары маладзіцы цяклі слёзы. Параска загаласіла i выскачыла з воласці.
Над ганкам трапятаў трошкі палінялы за лета той самы чырвоны сцяг, які некалі Аляксандр прынёс у салдацкім мяшэчку.
Нізка над пыльным полем павісла барвовае сонца. Блішчалі барозны тлустай, перавернутай плугамі раллі. Не ведаючы, куды кінуцца, Параска вузкай мяжою пабегла за сяло. Цупкае сухое бадыллё хвастала ногі, слёзы i сонца сляпілі вочы.
Нa мяккай раллі роўным ланцугом ішло чалавек дваццаць сейбітаў, без шапак, у чыстых палатняных кашулях. Яны спорна махалі рукамі, i зярняты, нібы кроплі залатога даждліу, падалі на зямлю. Здавалася, сейбіты ідуць у зіхатлівым коле вялікага сонца. Следам у ружаватым пыле калываліся постаці баранавальшчыкаў. Параска падбегла да свайго Васілыса. Маленькі запылены мужычок у зрэбных штоніках ледзь паспяваў за канём. Параска хацела выцерці слёзы, але толькі размазала ix па шчоках.
— Ты чаго, мама?
— Прыбегла паглядзець, як ты тут упраўляешся.
— Не, плакала чаго?
— Ад радасці, сынок. Бач, зямлі цяпер колькі ў нас. Слабоду заваявалі, i ты ўжо работнікам стаў.
— А болей яе ніхто не адбярэ? — паганяючы каня, запытаў Васілёк.
— Хіба ж ты аддасі каму? — ідучы побач з сынам, запытала Параска. Васілёк памаўчаў.
— Хто гэта аддасць?
Параска ўсміхнулася, узяла з сынавых рук лейцы.
Калі зайшло сонца, камунары дасеялі жыта.
1966-1967 гг.