«Брат не паспагадае»,— надумала Гэля. А так спачатку ўзрадавалася, думала — заступіцца, паможа бацьку ўгаварыць, каб аддаў за Івана. I пасагу таго не трэба, хоць бы для прыклепу хвост які далі на разжытак.
Яна развязала пабялелую ад мучнога пылу канаплянку, скінула паўкажушок, прычасала светлыя гладкія валасы. У чорнай доўгай спадніцы, ружовай, з манжэцікамі, кофце з высокім станікам, Гзля была настолькі свежая, румяная i прытожая, што брат ніяк не пазнаваў у ёй таго падлетка, якім яна была, калі ад'язджаў у юнкерскае вучылішча.
— Ну i вырасла, ну i пахарашэла.— Казік хітра ўсміхнуўся i, нібы жартуючы, запытаў: — Ад кавалераў, мабыць, адбою няма?
Гэля зачырванелася да вушэй.
— Трэба яны мне, як хваробе кашаль,
— Значыць, аднаго выбрала,— еіліўся жартаваць брат. Гэля маўчала, апусціўшы галаву. Яна бачыла, куды хіліць Казік. Усё ўжо расказалі! A прыкідваецца, выпытвае. I каб толькі не маўчаць, папрасіла:
— Мама, можа, малачка кубачак е, а то ў горле ад пылу, як таркаю, дзярэ.
— Чаму ж няма? Толькі падаіла.— Маці, не зачыніўшы дзверы, шоргаючы атопкамі, выскачыла ў сенцы. Унесла збанок сырадою, наліла ў паліваны кубачак.
— Прыйдзе тата, вячэрацьмем. А ты папі, папі, дачушка, пакуль тое будзе.
Гэля шла моўчкі. Маці глядзела то на яе, то на сына i толькі ківала галавою. Ёй не хацелася, каб зноў усчыналася сварка, не хацелася бачыць даччыных слёз у такі радасны дзень. А на сэрцы ўсё адно было нядобра. Можа, таму, што ў свеце пайшоў нейкі рэзрух i калатэча, а тут яшчэ з гэтай дзеўкаю няма ладу.
У сенцы ўвайшоў Андрэй. Каб было відна, адчыніў у хату дзверы, зняў з цвіка стары, пацягнуты сукном кажух, ска за ў жонцы:
— Дай там чаго яму з'есці, няхай папільнуе ў свірне. Ноч, хоць вока выткні, а галоднай навалачы цягаецца унь колькі. Без цара ды без закону ім толькі i лазіць па чужых свірнах. А пад кажухам будзе цёпла.
— Ён жа намёрзся, увярэдзіўся з мяхамі, зранку нічога гарачага ў роце не было. Хай бы паеў, як людзі,— заступілася за Івана Гэля.
— He вялікі пан. Паставіць на скрыні i з'есць, Няма чаго ў чужую сям'ю лезці. Абыдземся i без яго. Можа, сваім i пагаварыць трэба, а тут чужы чалавек.—Андрэй націснуў на слова «чужы», дакорліва зірнуў на Гэлю, забраў кажух, парабкоўскую вячэру, ляпнуў дзвярыма i пайшоў.
— Нешта ж ты вельмі заступаешся за бацькавага парабка? — жорстка запытаў у сястры Казік.— Ці не закруціў табе галаву гэты кавалёўскі злыдзень?
— Хіба ж ён не чалавек, каб i за стол не пускаць? — з крыўдаю адказала сястра.
— Мужык! Гад з лазы! Які б ён ні быў, а я з ім за адзін стол не сяду.
— Ты ж не ведаеш яго, а гаворыш.
— I ведаць не хачу... I табе няма чаго на яго заглядацца,— секануў Казік.
«О, гэты мудрэй за бацьку»,— падумала Гэля. Яна адчула, што вось цяпер ужо нешта вырашыцца, нешта перавернецца ў доме i ў яе жыцці. Івана прагоняць... Тады i ёй тут не жыць. Лепш сысці куды вочы глядзяць. Можа, разам падацца ў які двор... Але ўсюды цяпер неспакойна: паны некуды ўцякаюць, астаюцца адны аканомы... I шкода пакідаць сваю хату, абжытую i цёплую; шкода маўклівай, зацюканай маці. Яна ж дачцэ дабра зычыць, толькі баіцца сказаць... От вярнуўся брат, радавацца трэба, а ёй горка: чужы ён нейкі, колкі i злосны.
Гэля разам з маткаю ставіла на стол міскі з квашанай капустаю, з гарачай сопкай бульбаю, кроіла ружовае сала i лусты хлеба з вялікага бохана, пасыпанага чарнушкаю.
Бацька ўнёс з сянец трошкі адпітую пляшку мікалаеўскай гарэлкі, паставіў на стол, маці выцерла фартухом дзве тоўстыя рубчастыя чаркі.
— Пастаўце сабе i Гэлі,—загадаў Казік.— За столькі гадоў усе разам сабраліся, не грэх i выпіць.
Гэля толькі дакранулася да беражка, скрывілася, заціснула рот рукою i паставіла чарку на стол.
— Выпі з братам, хай вас бог беражэ,— лагодна сказаў бацька. Казік зноў наліў сабе i бацьку, падняў чарку, утаропіўся ў сястру.
— Калі ж бо вельмі горкая,— скрывілася Гэля, але ўсё ж выпіла.
Доўга, чмякаючы, елі. Кожны думаў свае i маўчаў.
— Як стары Перагуд маецца? — ні з таго ні з сяго запытаў Казік.
— Лixa яго не бярэ. Онь i сёння два вазы пшаніцы напытляваў, трох парабкаў дзержыць, кароў штук з восем, а сам па кірмашах на стаенніках гарцуе,— не хаваючы зайздрасці, адказаў бацька.— Хлопца, кажуць, за золата з акопаў выбавіў, дачку ў Бабруйск у гімназію адправіў. Жыве-е i не шманае!
— Трэ было б i нам сваю хоць трохі павучыць,— нясмела азвалася старая,— а то толькі тры зімы i пахадзіла, можа б, які добры чалавек тады трапіўся.