Як толькі бандытаў узвялі на ўзгорак, натоўн падаўся назад. Найман падышоў да стала i неяк па-свойску ціха загаварыў:
— Таварышы, перад намі трыццаць адзін бандыт. Гэта не проста рабаўнікі, што забіраюць з клеці муку або сала з кубельца. Яны хацелі адабраць у нас свабоду, заваяваную рэвалюцыяй, адабраць зямлю, асіраціць дзяцей, жонак пакінуць удовамі. Калі б ім хоць на дзень удалося захапіць воласць, яиы б зрабілі тое, што ў Лучыцах i Капаткевічах,— стралялі б i вешалі камуністаў, палілі б ix хаты. Усе кулацкія банды выконваюць загады контррэвалюцыйнага цэнтра. А ён падняў мяцеж у Гомелі, кулацкі бунт у Чарнігаўскай губерні, ашукаў полк, які павінен быў затрымаць банды Пятлюры. Чырвоная Армія разграміла мяцежнікаў i бандытаў. З імі геройскі змагаўся ваш зямляк Аляксандр Раманавіч Салавей. А вашы партызаны разграмілі i гэтую банду. Плышэўскага правільна асудзіў таварыш Мануйла Кавалевіч, a Казіміра Ермаліцкага з-пад зямлі дастанем i аддадзім вам на суд. Цяпер што будзем рабіць з гэтымі?
— Судзіць гадаў! — адказалі галасы.
— Які там суд? Асіна па ix даўно плача,— закрычаў Цярэшка.
— Каго выбераце ў суддзі? — запытаў Найман.
— Лявона!
— Параску!
— Якава Гошку! — закрычалі ў натоўпе.
— Давяраеце ім?
— Давяраем! — адказаў натоўп.
Суддзі паселі на лаўку. Усе сціхлі. Чакалі, што скажуць падсудныя. Лявон Адзінец у кожнага пытаў прозвішча i імя, адкуль родам i колькі гадоў. У адказ чуліся знаёмыя прозвішчы: Перагуд, Гатальскі, Гавароўскі, Вінярскі i назвы засценкаў — Мёдухаў, Беркаў, Харомнае, Сераброн. Наперад выйшаў Андрэй Ермаліцкі. Глянуў з-пад навіслых броваў белымі, як у варанай плоткі, вачамі:
— Людцы добрыя, хіба ж вы мяне не ведаеце? Я ж i мухі, колькі жыву, не пакрыўдзіў. Памагаў чым мог. A камісары з торбаю ў белы свет захацелі пусціць, зямлю апісалі, тры каровы ў сваю камунію залыгалі. Дык от самастаяцельныя хадзяевы i выправіліся ў воласць, каб якога парадку дабіцца, а па нас страляць ушчалі. Ішлі ціха, мірна, а раз смаляць з дубальтовак, адбівацца трэба. Ну i таго... гэтага, от так тая неразбярыха i палучылася. Ніякія мы не бандзіты, бронь божа, Пагаварыць з Максімам Архіпавічам ішлі.
Не вытрывала Параска.
— «Ціха, мірна»,— перадражніла яна.— A вінтоўкі нашто бралі ды цэлыя скрынкі патронаў? Можа, аддаць рэўкому неслі?
— Твая праўда, Параска. Паздаваць надумаліся гэтыя ламачыны.
— Тут маліцца пара, а ён, як той паганы цюцька, яшчэ адбрэхваецца,— стоячы наперадзе, абураўся Цярэшка.
Лявон Адзінец ляпнуў далонню па стале:
— Кажы суду праўду, як капаткевіцкіх i лучыцкіх камуністаў забівалі. Што ж, вы i з імі пагаварыць ішлі?
— Які ты суд, самазванец? Калі хочаце судзіць, вязіце ў Бабруйск, у фармальны суд, хай ён разбярэцца. А вас не прызнаём. Тожа мне аблакаты!
Апошнія словы старога Ермаліцкага заглушыў гул натоўпу.
— Вас уся воласць судзіць. I твая дачка судзіць. Ці не ты яе зрабіў удавою, гад? — ускочыў Адзінец.— Хто яшчэ з бандытаў хоча гаварыць?
Ступіў крок наперад малады, з канапатым тварам Гатальскі i загаварыў ціха, нібы на споведзі:
— Што вінаватыя, то вінаватыя. Каемся. Але не ва ўсіх адна віна, Плышэўскі, каб яму зямля колам, ды от сынок яго, Казічак, збілі нас з панталыку i ўсім верхаводзілі. А мы што? Больш хаваліся, чым стралялі. Так што злітавацца прашу нада мною i маімі дзеткамі.— I ўпаў на калені.
— Перад кім, дурань, кленчыш? Устань! — гаркнуў падобны на варону высокі шляхцюк.— A судзіць вязіце ў Бабруйск, каб суд па ўсёй хворме быў.
Да стала падышоў старшыня павятовага ЧК.
— Хітраваць вам ужо няма калі, панове. A судзіць вас справядлівы суддзя. Вось ён.— Найман абвёў рукою натоўп.
Аднекуль з сярэдзіны праціснуўся невысокі, даўно не голены чалавек i стаў пасярод круга. Ён абвёў позіркам бандытаў i спыніўся на старым Ермаліцкім.
— Мяне то вы, мабыць, помніце. Онь i галоўкі маёй работы яшчэ не знасіліся, I помніце, як ваш сынок ноччу са сваімі бандзюкамі хваліўся, што яны ў Ляскавічах забілі Анікея Ходку, як палілі яго хату, як яшчэ тады збіраліся ісці на Рудабелку.
— Юда, хрыстапрадавец! Нажэрся майго хлеба, каб цябе чэрві жэрлі,— прастагнаў Андрэй.
— Хутар Ермаліцкага, таварышы суддзі, быў прыстанкам усяе бандыцкае шайкі. Я там быў i ўсё бачыў сваімі вачыма.
— Пакляніея, ірад, на евангеллі! — крыкнуў Ермаліцкі.