Камандзіры ад відна да цямна маршыравалі з новымі Чырвонаармейцамі па Бярэзінскім фарштаце, вучылі калоць мяхі з пілавіннем i адбівацца прыкладам.
У батальён Салаўя далі роту добраахвотнікаў. Ён сам хадзіў на вучэнні з імі. Засмяг i выпетраў на сонцы, нават вочы пасвятлелі i запалі глыбей. На змярканні вярталіся ў казарму каля белай царквы, што ў канцы Мінскай вуліцы. Калыхаліся штыкі, курыўся пад нагамі пыл, i звінела песня, якую запяваў камандзір:
Спявалі з прысвістам, з гіканнем, цвёрда ляскаючы па бруку падкоўкамі i стаптанымі чаравікамі.
Чэрвеньскім світаннем у Бабруйск прыбыў агітцягнік «Кастрычніцкая рэвалюцыя». Прыехаў Міхаіл Іванавіч Калінін. У павятовым рэўкоме ён гаварыў з камуністамі i камандзірамі Чырвонай Арміі пра аб'яднанне савецкіх рэспублік для барацьбы з сусветным імперыялізмам, заклікаў спыніць наступ белапольскіх легіёнаў.
А пад вечар чырвоныя батальёны рушылі на Шасейную вуліцу. Каля зялёнага рэстаранчыка з драўлянымі карункамі над балконам збіраліся бабруйскія ліцейшчыкі, гарбары i краўцы. Зручнейшага месца, бадай, i не было: шырокая вуліца магла змясціць самы вялікі натоўп, a колішні рэстаранчык Зельдовіча стаяў на ўзгорку i адусюль быў відзён.
На балкон выйшлі малады чарнявы Равінскі, крыж-накрыж падпяразаны рамянямі, высокі i шыракаплечы Пракогі Малаковіч i ў нязменнай скуранцы Барыс Найман. З імі — невысокі мужчына, гадоў пад сорак, у клінку бародкі там-сям прабівалася сівізна, паблісквалі акуляры. I постаццю i абліччам ён нагадваў вясковага настаўніка або каморніка. Натоўп адразу сціх. Да парэнчаў падышоў старшыня павятовага рэўкома.
— Таварышы,— пачаў Равінскі.— Савецкая краіна ў небяспецы. Белыя банды Калчака i Дзянікіна спрабуюць задушыць рэвалюцыю, а сусветны капітал узброіў белапалякаў. Яны ідуць на нас, каб адабраць зямлю, фабрыкі i заводы, каб зноў нас зрабіць парабкамі i нявольнікамі. Ці можам мы дапусціць гэта?
— Не дапусцім! — загуў натоўп.
— Біцца да апошняга!
Потым да парэнчаў падышоў Міхаіл Іванавіч Калінін. Ён загаварыў спакойна i ціха. Натоўп адразу змоўк. Было чутно кожнае ягонае слова. Гэтыя спакой i ўпэўненасць перадаваліся ўсім. Калінін гаварыў пра нястачы i рэзрух у рэспубліцы, пра складанае становішча на франтах, але ў яго словах гучала вера ў перамогу.
— Я не сумняваюся,— казаў ён,— што ва ўсе цяжкія моманты на Заходнім фронце Расія будзе вас абараняць. Мы ўступаем у паласу сапраўднага аб'яднання. Гэты саюз дасць нам магчымасць перамагчы нашых ворагаў i ўмацаваць уладу савецкіх сацыялістычных рэспублік.— I закончыў:—Усё для фронту, таварышы! Усе на фронт, i мы пераможам!
Угору паляцелі шапкі, як веснавая навальніца, над натоўпам пракацілася дружнае «ўра». Байцы другога батальёна трыкутнікам склалі вінтоўкі. На ix ускочыў Аляксандр Салавей.
— Таварышы чырвонаармейцы, наш абавязак перад рэвалюцыяй, перад народам зараз жа ісці на фронт i змагацца, не шкадуючы сіл i жыцця. Другі інтэрнацыянальны каравульны батальён да бою гатовы! На Заходні фронт, таварышы. Мы пераможам!
За ім падняўся камандзір першага батальёна Сцяпан Жынко i далажыў пра гатоўнасць абараняць заваёвы рэвалюцыі.
Пракоп Малаковіч не стрымаўся, паціснуў за локаць Равінскага.
— Нашы, рудабельскія.
Пасля мітынгу старшыня ЦБК разам з Равінскім i Малаковічам паехаў у Гарбацэвіцкую воласць. Міхаіл Іванавіч хацеў паглядзець, як працуюць рэўкомы i камбеды.
Раніцою батальён пастроіўся на пляцы. На кожным — скатка, нібы труба духавога аркестра. Да папруг прытарочаны гранаты i кацялкі, з халяў i абмотак тырчаць алюмініевыя i драўляныя лыжкі, за плячыма целяпаюцца брудныя салдацкія мяшэчкі, a ў каго i зрэбная торбачка на почапках. Салдацкі скарб вядомы: змылачак, голка з ніткаю, запасныя анучы ды жменя сечанага самасаду.
Строяцца ўзводы i роты. На фурманкі грузяць коўдры i набітыя сенам падушкі, чапляюць да воза паходную кухню.
Салавей, чыста паголены, загарэлы, падцягнуты, нераходзіць ад роты да роты, прыспешвае байцоў, але не мітусіцца. Вайсковая палінялая шапка крыху малаватая яму, таму i спаўзае на патыліцу, адкрываючы на высокім ілбе светлую палоску, фрэнч з вялікімі кішэнямі прастарнаваты i карабаціцца пад рамянямі.
— Батальён, на-пра-ва! — камандуе ён.
Усе павярнуліся, a адзін як стаяў, так i стаіць. Чырвонаармейцы штурхаюць яго, шэпчуць: «Направа, цяцера». A ён ні з месца — стаіць слуп слупом i толькі моргае белымі, нібы ў парсюка, вейкамі. Салавей павольна падыходзіць да яго.