І з’явіліся ў нашай вёсцы салдацікі, маладзенькія, вясёлыя. А адзін весялейшы за іншых: «Пойдзем, – казаў ёй, – мая красуня, да возера. Хачу паглядзець, што глыбейшае: яно ці твае вочы». А ёй і справы няма: яна ж найпрыгажэйшая ў нас была – вочы, як вішні, і валасы доўгія, чорныя. Так і цягаўся за ёй паўсюль, яна нават пыталася ў мяне, ці не прысушылі яго. А я толькі бачыла, як пацямнелі яе срэбныя завушніцы. Толькі не слухала яна мяне.
І вось аднойчы яна знікла – пайшла ў жыта і не вярнулася. Бацькі і сваякі яе паўсюль шукалі, я па палях бегала, а ранкам пайшла на возера. І ўбачыла, як глыбока-глыбока на дне калыхаюцца чорныя валасы.
Як даставалі, то вяроўку рэзалі, бо да нагі быў камень вялізны прывязаны.
І гэты там стаяў, сумны нібыта, і казаў, што навошта яна праз яго тапілася, бо ён жа яе кахае.
Так сяброўка мая русалкаю стала.
Толькі і салдацік той не доўга пажыў. Знайшлі ягоранкам на шляху, усяго збітага, скрываўленага. Вакол – вялізнае кола абведзенае. У коле – толькі сляды яго ботаў, а па мяжы – безліч дзявочых босых ног: не маглі, значыць, тыя ногі мяжу пераступіць.
Толькі не ведаў ён, штозамаленькае кола намаляваў: калі ад русалак малюеце, малюйце такое, каб нічым не дакінуць было. А на грудзях ягоных той камень ляжаў, самы вялікі. Русалкі ж надта моцныя. Мацнейшыя за мужчын.
Альжбэта паднялася і наблізілася да акна:
– І я з таго часу мацнейшая стала. А калі якая з вас хоча таксама мацнейшай зрабіцца, то прыходзьце.
– Ты, Альжбэта, людзям галаву не тлумі. І ўвогуле, хопіць на сёння казак, – Хрысціна пачала зашпільваць кажух. – До, нагаварыліся, час і па хатах разыходзіцца.
– Бачу, яшчэ будуць госці, – Альжбэта паказала на шыбу. – Доўгачаканыя.
У хату, упусціўшы холад, уваліўся аграном:
– Прабачце, таварышы, што прагуляў сход. Вось, прывёз вам карэспандэнта. Ніна Мікітаўна, з рэспубліканскай газеты, напіша пра нас з вамі.
За ім зайшла жанчына ў карычневым крамным паліто і чырвонай хустцы. Мо такога самага ўзросту, як тая ж Вольга, але твар зусім белы і зморшчыны неглыбокія, на губах – памада.
Загаманілі ўсе і адразу, але ён перапыніў:
– Усе пытанні заўтра, сёння – толькі знаёмства. Хрысціна Іванаўна, калі ласка, дапамажыце размясціць госцейку.
Жанчыны павіталіся за руку:
– Прабачце за клопат. Напішам, як жывуць калгаснікі, якія цяжкасці, як з імі змагаецеся.
Карэспандэнтка закруціла галавой па баках: ці то шукала, з кім пагаварыць, ці то пачувалася нязвыкла ў вясковай хаце. І неспадзявана спыніла позірк на Алене, што так і сядзела каля сцяны:
– І вы тут? Вось дзе не чакала! Гэта ж колькі мы з вамі не бачыліся?
Марыля не чула, аб чым размаўлялі далей, бо яе падхапіла хваля і аднесла да выхаду – з ёй развітваліся, як з гаспадыняю, быццам вяртаючы ёй яе хату.
І Марыля, успомніўшы, што яна насамрэч тут гаспадыня, спытала агранома:
– Мікіта Іванавіч, вам мо наліць гарачага?
– Дзякуй, Марыля. Я ў дарозе паспеў і змерзнуць, і засумаваць па вас. Усіх.
– Нясу, нясу! – да іх падскочыла Ядзя з кубкам. – І мы па вас вельмі сумавалі.
І раптам плюх – выплюхнула гарбату на падлогу.
– Ай-яй-яй, прабачце старую, – з-за Ядзінай спіны выглянула Тоня. – Як гэта я цябе штурханула, зусім ногі не трымаюць. Не апарыліся, родненькія?
Ядзя толькі бліснула вачыма і выбегла прэч.
– Тады дамовіліся, яшчэ з вамі сустрэнемся, – карэспандэнтка абняла Алену. – Мо, калі людзі не разумеюць, газета ім растлумачыць.
Хата стала пустою, быццам з гарбуза дасталі насенне.
Толькі Тоня і Алена засталіся дапамагчы:
– Адкуль вы з ёй знаёмыя?
– Ат, якія там знаёмыя. Сустрэліся аднойчы, дужа мае дываны хваліла, два купіла. Кажа, што напіша пра мяне артыкул, але не веру я, што ён мне дапаможа, – Алена ўзяла мокрую анучу і кінула на падлогу. – Во што з маімі дыванамі зараз робяць. Усім з крамы малюнкі захацелася. Як пад капірку, у кожнай хаце адно й тое, а мае – пад ногі.
І сціснула анучу з усёй моцы.
– Ты лепей, Тоня, скажы, навошта агранома апарыць хацела?
– А няхай бы і апарыла! – Тоня паспрабавала пасунуць стол, але сама не адужала і села на лаву. – Усё лепей, чым тую атруту піць. Чуеш, Марыля, Ядзя ж яму нешта ў кубак наліла. Каб прычараваць, а гэта ж такі грэх, такі грэх.
– Не веру я, што яна такім глупствам займаецца.
– І ў гэта не верыш?
Алена дастала з-пад лавы скрутак: рыбіныя скура з луской і косткамі, абвязаная чорнымі валасамі.