Ведаю, што не адкажаце, таму разьвітаюся так: bu nestrikuzu! але ж маю права спадзявацца — а хто ня мае? З усімі паклонамі — Каятан Пакаянскі”.
Я перачытаў гэты ліст некалькі разоў, адчуваючы шторазу ўсё большую паніку. Няўжо я сапраўды бачу гэта: два словы на бальбуце, што настукала на клявіятуры зусім ня гэтая вось, знаёмая да агіды, мая правая рука — а нейкая іншая? Чужая. У сьвеце быў хтосьці яшчэ, хто валодаў маёй мовай — хай сабе і толькі двума словамі, але ён іх напісаў, і я ня ведаў, хто ён такі і навошта гэта зрабіў.
“Бу нестрікузу” — “не чакацьму”...
Да мяне не адразу дайшло, як ён мяне вылічыў — але потым я прыгадаў: неяк сакавіцкай ноччу, адурэлы ад халоднай кавы, я пакінуў на адным набрынялым гнілымі амбіцыямі сайце свой пераклад забытага вугорскага паэта, гомасэксуала і няздарнага самагубцы Імрэ фон Штукара, мне падалося, ён добра гучаў на бальбуце. Я ня раз шкадаваў, што зрабіў гэта, але мяне суцяшала, што мой пераклад усё роўна застанецца нябачным. Бо той сайт існаваў як чорная дзірка, у якой тэксты зьнікалі хутчэй, чым іх мог нехта пабачыць. Гэта была дзіўная старонка... Супольнасьць хворых на манію велічы вар’ятаў, дзе ніхто не чытаў іншых, ніхто не чытаў жывых і ніхто ня меў нават кроплі таленту — ды там нават самога сябе чытаць лічылася кепскім густам. І ўсё ж гэтая няўмела зробленая, прымітыўная і набітая вірусамі ды расейскай рэклямай старонка, якой, я быў пэўны, ніхто не кіраваў, ажно трашчала ад самых розных тэкстаў на самых розных мовах. Гэта быў вялікі сьметнік літаратурных крыўдаў, самазваных геніяў і няспраўджаных надзей — і каб натрапіць на мой пераклад, трэба было добра паблукаць у ягоных сьлізкіх і цёмных лябірынтах. Я зарэгістраваўся на ім даўно, яшчэ калі жыў адзін, і, мабыць, там дагэтуль вісеў мой мэйл. Кім трэба было сябе лічыць, каб дабрацца да верша нікому не вядомага вычварэнца Імрэ фон Штукара на бальбуце, якую трэба было мець апантанасьць, якой выпадковасьці дзякаваць?..
Спачатку я вырашыў нічога не адказваць. Знайшоў свой пераклад і выдаліў яго — але ніякай палёгкі не адчуў. Я ня ведаў, што рабіць. Спрабаваў уявіць сабе таго таемнага Каятана: вось жа, яму хапіла розуму і імпэту, каб, скарыстаўшыся маім сьціплым перакладам, зразумець некаторыя правілы бальбуты. Пэўне, гэта чалавек маіх гадоў — і, магчыма, нават маіх амбіцый. Не бяз таленту — дастаткова ацаніць стыль ягонага пісьма. Стварае сабе імідж гэткага эстэта. І трэба ж, файнае хобі: зьбіраць назвы ненароджаных канлангаў. Каятан... Ну, гэтаму мы ня верым, знайшоў дурня. Хутчэй нейкі Андрэй ці наогул Санёк. Санёк-Пянёк. Хіцер Зьміцер. А мо і Аляксандар Эдуардавіч. З прозьвішчам праз злучок. Яны такое любяць, гэтыя Эдуардавічы. Інтэлігенты хрэнавы. Верагодна, майго ўзросту, нежанаты, расчараваны цынік, любіць выпіць, курыць люльку. Не. Магчыма, ён інвалід, падумаў я і адразу паверыў у гэтую спакушальную вэрсію. У яго процьма вольнага часу — вось і мардуецца чалавек рознай лухтой. Можа сабе дазволіць.
Вядома, я сам зрабіў памылку і выдаў сябе, апублікаваўшы свой тэкст. Але, магчыма, калі прамаўчаць, імпэту ў таемнага Каятана неўзабаве паменшае, а там, глядзіш, і зусім прападзе жаданьне лезьці да мяне ў сябры. І ён забудзе пра дурацкі пераклад, і пра тое, што мае мой паштовы адрас, і пра тое, што ён некалі мне напісаў. Знойдзе іншыя цікавосткі.
Невядомы чалавек, які чакае, што я дам яму ключ ад клеткі. Той клеткі, дзе хаваю сваё жывое. Сваю любоў і сваю сьмерць.
Ад кожнага ягонага слова ішла небясьпека. І ён ведаў гэта. Ён сьмяяўся зь мяне, седзячы недзе ў варожым мне сьвеце, можа быць — нават за гэтай самай сьцяной.
Мінула некалькі дзён, і я зразумеў, што змаўчаць будзе цяжэй, чым мне падавалася. Спакуса мучыла мяне — я меў шанец пабачыць чалавека, які прамовіць словы бальбуты проста ў мяне на вачах. Я пачую гэта, пабачу, як варушацца вусны, як язык выштурхоўвае ў паветра словы створанай мной мовы. Не, не стварэньне мовы робіць цябе богам — а магчымасьць бачыць, як мовай гавораць незнаёмыя табе істоты, як яна ажывае ў іхных ратах.
Ліст прыйшоў у панядзелак. У пятніцу я напісаў адказ. І ўжо ўвечары мы ліставаліся з тым, каму першаму наканавана было размаўляць са мною бальбутай — і я ніяк ня мог зразумець, хто каго злавіў у сваю сетку, я яго або ўсё ж ён мяне. Хто з нас мусіў чакаць ад другога падпарадкаваньня?
Чамусьці мы дамовіліся сустрэцца — у панядзелак а шостай вечара. Дагэтуль невытлумачальнае рашэньне: што замінала нам камунікаваць онлайн і абмяркоўваць усё на сьвеце? Навошта было гэтае знаёмства? Неяк я правёў адмысловае дасьледаваньне, спрабуючы зразумець, чыя гэта была ідэя: сустрэцца і пазнаёміцца. Разьвіртуаліцца... Знайшоў тыя нашыя першыя мэйлы. Высьветлілася, што ідэя была мая. А ён вінаваты ў тым, што не адмовіўся. Наадварот, пагадзіўся занадта хутка. Падазрона хутка. Нібы ад таго, як я выглядаю, залежала, ці працягваць яму кантакт са мной.