Азірніцеся, трапіўшы ў супольнасьць людзей. Хоць бы адзін зь іх будзе вар’ятам. Няхай пакуль што ціхім, непрыкметным, няхай пакуль што ён заняты ўласным носам дзесьці ў куточку, няхай усё выдае на тое, што ты такі адзін: не, у шчылінах паміж явай і сном рэчаў, у страшных скрынях сваіх чарапушак недзе сядзяць ненармальныя. Якія, можа, зусім ня лічаць сябе ненармальнымі. Але нешта падазраюць пра сябе і ня надта просяцца, каб іх выцягвалі на сьвятло.
Разважаючы пра гэта, я даехаў да свайго дому з мэмарыяльнай дошкай і толькі тады зірнуў на гадзіньнік. З хвіліны на хвіліну мусіла прыйсьці Верачка. Яна б раззлавалася, калі б не засьпела мяне дома.
Я стрымгалоў узьляцеў па сходах і ў цемры схапіўся за ручку дзьвярэй.
Ключ тыцкаўся, шукаючы шчыліну, але не знаходзіў. Толькі сьлізгаў па штучнай скуры, якой некалі абабілі гэтую дзеравяшку, за якой было маё жытло. Дурная дзеравяшка, апранутая ў скуру, аддзяляла мяне ад майго сховішча. Верачка прыйдзе, а мяне няма.
Магчыма, у мяне занадта дрыжалі рукі. А можа, дзьверы проста не хацелі мяне пускаць. Можа, я тут ужо ня жыў. Сустрэўшыся з Козьлікам, пазбавіўся прытулку. Магло быць і так. Козьлік быў здрадай. Пра гэта я неяк не падумаў. Я пальцамі пачаў намацваць замок. Пальцы знаходзілі, а ключ — не. Быццам замочную шчыліну нехта прыкрываў. Такога са мной яшчэ не здаралася.
А Верачка была ўжо блізка. Я прыхіліўся да сьцяны, сьціснуў кулакі і выдыхнуў. Выдыхнуў асьцярожна, баючыся, што разам са сваім страхам выдыхну і Козьліка, і гэты вечар, і ўсё тое, што сёньня такім цудоўным чынам здолеў здабыць. Адным махам здабыў, адным выдыхам страціў. Такое бывае.
Лёгкі, як папера, я трымцеў у цемры пад’езду, і скразьнякі, прабраўшыся скрозь разьбітыя вокны, ужо абнюхвалі мяне.
Трэба было зрабіць яшчэ адну спробу.
Недзе ўнізе грымнулі дзьверы. Але было ясна, што гэта не суседзі, не, занадта ўжо цёмна зрабілася ў мяне на душы, сьцягнула, нібы плеўкай, разам пальцы на нагах, як заўжды перад яе прыходам.
І душна. Так душна, што хочацца выбегчы на вуліцу. Я шырока раскрыў рот і расшпіліў куртку, каб злавіць скразьняк, але ён быў гарачы, сухі, быццам не веснавы сыраваты горад ляжаў вакол гэтага дому з мэмарыяльнай дошкай, а пустэльня.
Крокаў на сходах чуваць не было. І ўсё ж яна падымалася.
Падвываючы, я стаў на калені, упёрся носам у дзьверы і пачаў шукаць шчыліну замка. Падлога пада мной раптам захрабусьцела. Пад нагамі зьявілася нейкая пустэча. Я схапіўся за ручку дзьвярэй і — трапіў.
Ключ павярнуўся, як бы нічога й не было.
Я заскочыў у кватэру, адчуваючы, як падлога лесьвічнай пляцоўкі сыходзіць у мяне з-пад ног, і як быў, у ботах, кінуўся на ложак, накрыўся з галавой коўдрай. Я верыў, што змагу яе падмануць.
Напрыклад, прыкінуцца п’яным. Яна ўжо бачыла мяне п’яным.
І як толькі я заціх пад сваім даўно ня мытым пледам, аберуч абхапіўшы сваё здранцьвелае цела, яна ўвайшла.
Яна ніколі не падыходзіла да мяне адразу. Не, яна доўга разувалася, вешала паліто, ішла ў лазенку — я чуў, як рыпяць дзьверы. Я занадта доўга жыў у гэтай кватэры, каб вывучыць усе яе галасы. І нават праз гушчу пледа, за якім я хаваўся, нібы быў закапаны ў зямлі, я чуў, як яна напявае. Ціха, пад нос. Я ведаў, што ніякага носа ў Верачкі няма, але такую ўжо слабасьць маем мы, прыматы: ператвараць свае страхі ў прымітыўныя вобразы. Рабіць усё прыматападобным. Бога. Мову. Вусьціш. Сьмерць.
“Попробуй спеть вместе со мной, — пяшчотна і дзелавіта напявала Верачка, мыючы рукі. Тонкі няісны струмень разьбіваўся аб дно ванны. Нібы яна танцавала вакол мёртвага фантана. — Вставай рядом со мной...”
Песьню я ведаў. Але напявала Верачка яе зусім ня так, як яна мусіла б гучаць. Гэта быў голас салодкі і сумны, песьня нагадвала хутчэй калыханку, парушаная гармонія песьні ўсё паўтаралася і паўтаралася.
Пад коўдрай рабілася ўсё гарачэй. Вось дзе яны зьвілі сабе гняздо, гэтыя падманлівыя скразьнякі. Мне нібы ўвесь час нехта дыхаў у твар. Я разумеў што доўга ня вытрымаю.
“Попробуй, — ужо не сьпявала, а проста вуркатала Верачка ў калідоры. — Спеть... Вместе... Вставай...”
На кухні загрымеў посуд.
Мне хацелася скінуць плед. Я задыхаўся. Я ведаў, што хутка гэта скончыцца. Некалі, калі я яшчэ сачыў за сваімі зубамі, такім было чаканьне ў крэсьле — боль, боль, боль — і перадышка, і зноў боль, але разуменьне таго, што ён скончыцца, што я ўсё роўна буду дома, не давала роспачы раскурочыць мне душу. Зубы... Зубы, іх ужо амаль няма, у нэандэртальцаў іх было сорак чатыры, як чыжоў у Хармса, а цяпер іх лік — трыццаць два, tronk donk, тронк донк, тронк донк, б’юць званы ў сьвятога Стэфана.