Выбрать главу

Так было кожнага разу.

Чаму ж цяпер так цяжка?

Няўжо і праўда віной усяму Козьлік? І цяпер яна помсьціць мне.

Я ж не спазьніўся, Верачка. Я быў на месцы. Я проста крышку выпіў і заснуў. З кім? Ды ні з кім, Верачка. Як заўжды, адзін. Хіба мы не дамаўляліся? Я верны табе, Верачка.

Яна грыміць посудам, як катавальнымі інст­румэнтамі.

Яна ўключае мікрахвалёвую печку.

І лічыльнік, стары лічыльнік каля дзьвярэй, эба­нітава-чорны, бліскучы, пачынае круціцца, пробкі гудуць, колца езьдзіць: вось-вось пальецца зь лічыльніка ці то марш, ці то джаз, ці то вальс.

Верачка хоча патанцаваць.

Яна ідзе сюды.

Хутка ўсё гэта скончыцца. Яно заўжды сканчаецца.

І тады я пачынаю маліцца. Спрабую ўявіць сабе твар Козьліка і малюся.

На бальбуце. Я ўжо ня ведаю іншых моваў.

“Bruta mau, tau istuzu u autima, tau balbuta svetuzu bu, tau stuta aiduzu bu, tau fuzu ujma sau aluzu u tutima da autima, du nau kusutima rusoje dinuti...”

Малітва прымата.

Верачка падыходзіць да ложка. “Попробуй... Вставай”. Верачка апускаецца побач. Я адчуваю, як б’ецца яе сэрца, як яна дыхае, я ўціскаюся глыбей у праціснуты ложак, і ногі мае ў прагнілым абутку так пякуча сьмярдзяць, і плед, у які я выдыхнуў столькі страху, варушыцца.

І тады я малюся ўжо па-іншаму.

“Amiluta o istoje, o istuta amiluta,

Amiluta o intruta, o intruta amiluta,

Amiluta o aluta amiloje tau istuzu...”

Ленан, ратуй. Ленан, прыйдзі. Трыццаць два зубы, трыццаць дзьве хвіліны, сорак чатыры вясёлыя чыжы. Love is free, free is love. Магчыма, гэта і ёсьць адказ, о дыктафоне, слуга гасударавага мужа — можа, таму я і прыдумаў бальбуту — каб маліцца?

Яна перастала напяваць. Мне здалося, яна плача.­­­

Але я цябе не люблю, Верачка. Як сказаць ёй, што я яе не люблю. Як сказаць, што ня любіш, на мове прыматаў?

Плед палез да ног, у твар дыхнула парфумай, плеўка між пальцаў напружылася, пстрыкнуў выключальнік. Толькі лічыльнік патрэскваў у цішыні кватэры.

Ці то вальс, ці то марш, ці то джаз.

***

Як заўжды, уначы я прачнуўся, адчуваючы ва ўсім целе прыемную лёгкасьць. Яна даравала мне — а можа, нічога не заўважыла. Усё было як заўжды. Плед ляжаў на падлозе. Я быў разуты, а боты стаялі ў перадпакоі, ссунуўшы мыскі. Верачка ўжо сышла ў сваю начную зьмену, і я пайшоў на кухню, наліў сабе выпіць, стаў каля акна. Людзі спалі, адзін на адным. Я быў яшчэ не стары і досыць здаровы, у мяне была здымная кватэра ў доме з мэмарыяльнай дошкай, флэшка з мовай, схаваная ў надзейным месцы, і Козьлік дзесьці ў мікрараёне непадалёку. На стале ляжалі грошы, заплаціць за месяц гаспадару і на камунальныя выдаткі, лядоўня была зноў поўная, а ў ванным пакоі капала вада. Я цудоўна выспаўся і ведаў, што мне нічога не пагражае.

Я сеў за ноўтбук і адразу ж знайшоў у пошце ліст ад Козьліка. Не мінула і васьмі гадзін, як мы разьвіталіся, а ён ужо нецярпліва пісаў, што так і не атрымаў матэрыялу з правіламі і слоўнікам бальбуты, і прасіў прабачэньня за тое, што пакрыўдзіў. Я даслаў яму ўсё, што патрэбна, і дадаў некалькі словаў. А потым адкінуўся ў крэсьле, падумаў, усьміхнуўся і надпісаў зьверху па-беларуску:

“Дарагі Козьлік!”

Я адчуваў, што гэта яго зьдзівіць — але я ведаў, дакладна ведаў, што ён не пакрыўдзіцца. Ён ужо быў зачараваны гэтай мовай. І яе богам, які ўзяўся за свой прамы абавязак — вучыць і даваць ­закон.

Ужо раніцай, папіваючы каву, я атрымаў ад яго новы ліст. Гэтым разам — цалкам на бальбуце. Я і цяпер памятаю, што там, у перакладзе на беларускую ён гучаў прыкладна так:

“Гэта неверагодна, але я так і ня змог заснуць. Усю ноч праседзеў за вашай кнігай. Гэта як апынуцца на поўнай цудаў высьпе — толькі на першы погляд яна малая і нябачная, насамрэч жа — космас. Дзякуй. Здаецца, я сёньня ўжо не змагу гаварыць і думаць інакш. Усе пытаньні, якія маю, спадзяюся агучыць пры сустрэчы. Буду рады, калі вы падорыце мне права на адно слова. Разумею, што яго трэба заслужыць, гэтае права, але калі ў слоўніку бальбуты зьявіцца хоць нешта, створанае мной, вы (памятаеце Стральцова?) “пабачыце шчасьлівага чалавека”.

Ваш К.”

6.

Ледзьве ня кожны дзень мы абменьваліся з Козьлікам кароткімі пасланьнямі, а тыдні праз два дамовіліся сустрэцца зноў — і як ні дзіўна, я чакаў гэтага моманту з такой нецярплівасьцю, што мне нават было сорамна. Магчыма, мой сорам і быў прычынай таго, што я паставіўся да яго насьцярожана, і ён адразу ж адчуў маю стрыманасьць. Бедны Козьлік, ён толькі ўздыхнуў, усьміх­нуўся і зрабіў выгляд, што нічога не заўважае.