Выбрать главу

Гэтым разам мы зноў умовіліся пабачыцца за столікамі каля “Шчодрага” — і чаму мяне так туды цягнула, не разумею. “У вас свободно?” — спытаў нехта над маёй галавой. “За-ня-то”, — прабурчэў я і паклаў на плястыкавае крэсла свой пінжак. Трэба было нешта ўзяць, піва або колу, але столік за гэты час маглі прысабечыць. Я сядзеў пад парасонам і глядзеў, як каля помніка Перамогі шыхтуецца ганаровы каравул: дзяўчаты ў форме з пустымі вачамі і агромністымі, як забінтаваныя пухліны, белымі бантамі на патыліцах паслухмяна лупілі туфлікамі па плітцы. Мяне заўжды ўражваў іх выхад, бо існаваў нейкі найдзічэйшы кантраст паміж тым, што было ў іхных галовах: шопінг, мобінг, пэтынг, укантакцік, гітлер’югенд, блізкія вакацыі — і гэтымі пачварнымі белымі кветкамі, што ўжыўлялі ім у чарапы іхныя прапітыя, брыдотныя камандзіры. Хлопцы выглядалі ня так забаўна — хлопцам форма заўсёды пасуе.

Козьлік трохі спазьніўся. Гэтым разам ён быў на ровары. І гэта мяне таксама раздражняла. Пасьміхаючыся скрозь сваю занадта вялікую, непрапарцыйную дробным рысам твару бараду, ён прычапіў ровар і сеў насупраць, далікатна павесіўшы мой пінжак на сьпінку крэсла.

Я думаў, мы адразу пачнем на бальбуце, але ён трымаўся беларускай.

“Ровар, — сказаў ён, нібы нешта прыгадаўшы. — Калі я да вас ехаў, дык усё думаў, як яго назваць па-нашаму”.

“І як?” — запытаўся я неяк занадта пыхліва.

“Я баюся, — прамовіў ён з усьмешкай. — Гэта вам вырашаць. Хоць слова ўжо, мабыць, даўно існуе”.

Ня гледзячы на яго, я кінуў:

“Па-мойму, усё ясна. Olodonkuta”.

Ён кіўнуў.

“Хіба ў цябе былі варыянты?”

“Вядома, — сказаў ён. — Я падумаў, donkolouta. А яшчэ лепш donkolo. Хоць гэта і крыху супраць правілаў. Mau donkolo bloje da broje”.

“Olodonkuta, — прамовіў я, гледзячы яму гэтым разам проста ў вочы. — Толькі так”.

Ён зноў кіўнуў.

“Пайду замоўлю нешта. Вам узяць піва?”

“Лепш давай грошы і пасядзі тут”.

Я ўзяў яму піва, а сабе сто грам гарэлкі ў пляс­тыкавым кубачку і сок. Мне не цярпелася па­чаць размову на бальбуце, але, калі шчыра, я баяўся. Баяўся, што ў нас нічога ня выйдзе. Гарэлка была добрым выйсьцем, галоўнае — не перабаршчыць. Я выйшаў з гэтага халоднага “Шчодрага” бару (кандыцыянэр у іх — зьверскі), сеў, зрабіў глыток і паморшчыўся.

Козьлік усьміхаўся і мружыўся — ці то ад сонца, ці то ад майго прагнага позірку.

І тады мы загаварылі. Так, як я і хацеў.

Гэта выявілася не такой ужо лёгкай справай. Бальбута дае сваім носьбітам шмат свабоды — а свабода, як вядома, ярмо цяжкое. Рухаючыся нібы ў тумане насустрач адзін аднаму, мы вялі размову навобмацак, натыкаліся то на плячо, то на сьпіну, то на выцягнутую руку — але рэдка калі ўдавалася зірнуць у твар: мне ў Козьлікаў, яму ў мой. Дзіўная выходзіла размова. Козьлік часта спыняўся, падбіраючы словы — дый я адчуваў сябе неспрактыкаваным у вуснай гутарцы: людзі мы зь ім былі няпростыя і любілі размаўляць складана, а для складанасьці трэба было ўвесь час будаваць у галаве мудрагелістыя канструкцыі, і ня факт, што суразмоўца мог вокамгненна іх аца­ніць і зразумець. Падсьвядома мы, вядома, імкнуліся да спрашчэньня кожнае фразы — ці, можа, гэта я імкнуўся, а Козьлік шчыра намагаўся скарыс­таць веліч новай мовы на поўную моц. Тым ня менш, паўгадзіны павольнай, асьцярожнай балбатні на бальбуце ды яшчэ мае дзьвесьце грамаў гарэлкі і два Козьлікавы куфлі піва зрабілі сваю справу — камунікацыя ішла ўсё лепш. Так, мы запіналіся, спыняліся, рыкалі, мыкалі, але ўсё ж разумелі адзін аднаго — кантакт быў. Быў кантакт!

“Вы жанаты?” — спытаў нечакана Козьлік, калі мы замаўчалі, каб адпачыць, і ўтаропіліся на мінакоў, якія беглі міма, адчуваючы да іх лёгкую зайздрасьць: што-што, але пачуцьцё напружаньня ў імя паразуменьня на няіснай мове ім было незнаёмае. Яны падаваліся нам такімі лёгкімі і бесклапотнымі, быццам райскія птушкі. Райскія птушкі ў цэнтры Менску.

“Вы жанаты?” — паўтарыў ён, зноў на бальбуце.

Ён ужыў для гэтага на першы погляд такога нескладанага пытаньня цікавую форму: tau istuzu neonk? То бок: ты жывеш не адзін, ня сам? — спытаўся Козьлік, і я адразу зразумеў, што ён мае на ўвазе. Вядома, можна было спытаць: tau imatuzu krautima? — ты маеш жанчыну? — аднак Козьлік добра спасьціг філязофскую сутнасьць бальбуты: да ўсіх прэтэнзій на тое, каб валодаць некім жывым, на тое, каб лічыць сябе нечым валадаром, правадыром, носьбітам ісьціны ў апошняй інстанцыі або клейшчыкам ярлыкоў, бальбута ставілася ня надта прыязна. Таму проста: ты не адзін? — і гэта магло значыць і шлюб, і сяброўства, і супрацу, і стан у гэтую самую сэкунду, і нішто нічому не супярэчыла.