Хітравокі, магутны гасудараў муж сочыць за маёй рэакцыяй. Адкуль яму ведаць, што я эйдэтык — што мне дастаткова кінуць зусім кароткі позірк на нешта, каб гэтае нешта пераскочыла ў маю сьвядомасьць і замацавалася там назаўжды. Лепш, вядома, каб гэтае нешта было літаркамі на паперы ці на экране — а ня мёртвым голым хлопцам, якога я зусім нядаўна спакушаў няіснымі скарбамі. Козьлік, Козьлік, што ж ты нарабіў. Давай дамовімся хоць цяпер, што гэта была гульня. Падымайся, сатры сябе з гэтага асфальту, з гэтага здымку, з маёй памяці, давай дамовімся, што мы ніколі не былі знаёмыя. Тады і гэты, па той бок стала, зьнікне. Растане ў паветры строгі муж гасудараў — і мы ўсе пойдзем дамоў. Можна, мы ўжо ўсе пойдзем дамоў?
“Я, конечно, иностранными языками не увлекаюсь, — задуменна кажа ён, хаваючы фота ў тэчку. — Но даже я, блин, могу сказать: у него на коже написано что-то не по-русски. Ножиком нацарапано. Ножик-то мы нашли... А вот что там за текст... Хрен разберешь. Это не английский, не немецкий, не французский... Мы, ясен перец, покажем знающим людям, но пока что расшифровать не получается. Видите, Олег Олегович, я от вас ничего, я вам как родному... А вы?”
І яшчэ адзін ліст паперы. Ён кладзецца перада мной акуратна, нібы мне трэба падпісаць нейкую дамову і ад аднаго майго росчырку залежыць, ці будзе нам зь ім выгода, нам і нашаму дзіўнаму прадпрыемству, у якога пакуль што няма канкурэнтаў.
“Интересно, да? — ён зноў утаропліваецца мне ў вочы. — Я это сам переписал. От руки. Прямо с кожи этого Козловича. И не жалуюсь. Может, скажете, что это? Поможете нам? Что здесь написано? Вы же умный, языками владеете. Владеете же?”
“Кто кем владеет, это еще вопрос...”
“Что вы там бормочете? Какой допрос? Просто беседуем. Вот, полюбуйтесь”.
Тое, што я бачу, прымушае мяне скалануцца. Ён нецярпліва перагінаецца праз стол, касавурыцца то на гэты кароткі тэкст, то на мяне. Вядома, я ведаю, што напісана на тым аркушы. Мова бальбута простая — дастаткова мець трохі фантазіі, быць хаця б на каліўца паэтам. І, зразумела, засвоіць каранёвую сыстэму, але гэта лёгка. Каранёвая база — гучыць, як на прыёме ў дантыста. Трыццаць два зубы — сто трыццаць словаў. А вось у нэандэртальца зубоў было сорак чатыры.
“Як чыжоў у Хармса”, — кажу я.
“Что вы сказали?”
“Да так, ничего”.
Лічбы, лічбы, лічбы. Лічбы супраць словаў. Я ўсё прадумаў. Каранёвая сыстэма супраць карнай.
Як жа мне хочацца пісаць. Усё патлумачыць, за ўсё апраўдацца. Расказаць камусьці, так, каб з самага пачатку. Бо інакш ніхто не зразумее. А гэты боўдзіла забраў паперу.
Я ўжо не адварочваюся. Тупа гляджу на падсунуты мне тэкст. На паперы словы выглядаюць салідна. Быццам гэта ня я іх прыдумаў. Быццам я тут ні пры чым. Сьмешна будзе, калі яны дабяруцца да праўды. Перапісана, канечне, няўмела, з памылкамі — а можа, і арыгінал быў такі, Козьлік любіў прапускаць літары, усе маладыя хворыя на дысграфію, а ўсё яно, сеціва, тое сеціва, якое адмяніла законы пісьма — скасавала правапіс разам з этыкай. У што ж ты гуляў са мной, Козьлік?
“Да какие там языки, — я спрабую ўзяць сябе ў рукі. — Вы меня с кем-то путаете, я не полиглот”.
Ён ня верыць.
“Да ну? А мне говорили...”
Я зусім забыў, што апрача Козьліка ёсьць іншыя. Каштанка. Буня. Няўжо і яны сядзелі вось так, у душным кабінэце, і адварочваліся, і ўдавалі, што ня маюць ніякага дачыненьня да таго, што адбылося.
“Ну, может... Нет, не знаю. На что-то похоже, но на что... Нет, не могу сказать. Может, это баскский. Но я им не владею. Только слышал, что это очень трудный язык. Не знаю. Да я вообще в школе немецкий учил!”
Апошнія словы гучаць амаль гістэрычна. І ўсё ж я адчуваю гонар. Таму што ўсё ўсур’ёз. Нарэшце мяне і мой твор успрымаюць усур’ёз. Няхай гэта ўсяго толькі маленькі чалавек у душным кабінэце.
І тады ён раптам пачынае ўголас чытаць тое, што напісана на аркушы — гэтым сваім драўляным голасам, ставячы націскі так, быццам хоча мяне прынізіць, ён чытае так, быццам груба зрывае адзеньне зь нейкай безабароннай істоты, і яе цела пакрысе праступае скрозь змрок ягонага ідыятызму, цяжкапазнавальнае, але яшчэ жывое цела. А ён мучыць, рве сваім паганым языком слова за словам, цягне. І паглядае на мяне зларадна. Гасудараў муж паглядае на мяне, быццам чытае цяпер са злых зморшчын на маім ілбе, а ня з аркуша шэрай паперы. Скалечаныя ім словы грымяць у мяне ў вушах. Цыдулка, якую пакінуў Козьлік, зусім кароткая, але гэтае бяздарнае чытаньне хутка даводзіць мяне да шаленства.
Гэта трэба чытаць зусім ня так, трэба нарасьпеў, мякка, гэта ж музыка, неабавязкова ведаць значэньні словаў, каб іх правільна вымавіць, у вас жа няма слыху! — хочацца мне крыкнуць яму ў твар.