Маргарыта ЛАТЫШКЕВІЧ
САЦЫЯЛЬНАЯ ДЫСТАНЦЫЯ
Раніцою я спускаюся па прыступках з дзявятага паверха. Святло часам не паспявае за крокамі, спознена ўспыхвае на кароткае імгненне, ужо за спінаю. Так што ідзеш скрозь цемру, паўз маўклівыя чужыя дзверы, сыплеш крокамі ўніз. За сцяною ходзіць каробачка ліфта, за цёмнымі вокнамі гірляндаю паблісквае ўдалечыні Наваполацк.
Раніцою я спускаюся з дзявятага паверха. Можна ехаць на ліфце — але, як ты заўжды кажаш, лепш не рабіць гэтага, калі спяшаешся. Захраснеш яшчэ, не паспееш, не даедзеш. Я цябе слухаюся. Я ўвогуле з маленства недаверліва стаўлюся да ліфтоў — з таго самага карычневага, ад якога вечна патыхала мачою, што падымаў мяне пасля школы на мой восьмы ў Брэсце. Я ні разу не захрасла ў ліфце за ўсё жыццё, але ў іх, нават самых камфартабельных, мне некамфортна.
Раніцою я спускаюся — крок, крок, крок, крок. Прадзіва крокаў абрываецца каля пляцоўкі з паштовымі скрынямі. І яшчэ пара прыступак да чырвонай кропачкі на гузіку дамафона. І з душнаватага пад’езда: вонкі.
Вонкі — гэта ў кастрычніцкі бляклы ранак, поўны імжачкі. На пустыры чэзнуць танюткія дрэўцы, якія не прыжыліся і між якіх выгульваюць сабак. Мне направа, між шматпавярховікаў, што падпіраюць галовамі нізкія хмары. Пад нагамі пахруствае жвір, пакрэхтвае патрэсканы асфальт. Цемра ў дварах гусцее каля сметнікаў, каля пад’ездаў, і з цемры вынырваюць, спяшаючыся, людзі.
Раніцою я іду на прыпынак, адольваючы супраціўленне святлафораў, што здзекліва чырванеюць, як толькі да іх набліжаешся. Мінакі прыўздымаюць бровы, бачачы на мне маску. Дзівяцца. У маленькіх гарадах, падаецца, імунітэт у мясцовых мацнейшы, а таму сусветная эпідэмія — рэч нястрашная, нават забаўная. Можа быць, увогуле выдуманая.
Хаця, папраўдзе, ад чалавека ў масцы народ спрабуе, па магчымасці, адсунуцца. Сацыяльнае дыстанцыраванне ў дзеянні.
…Бабулька ў перапоўненым аўтобусе хрыпла кашляе, не засланяючы твар. Яе сусед, пажылы мужчына, з дакорам гледзячы на мяне, кажа:
— Адзіваюць, адзіваюць, маскі етыя, а ўсё раўно забалеюць, каму нада, усе…
За імі сядзіць маці з дзяўчом гадкоў чатырох, і малая то чапляецца за поручань перад сабою, то пасмоктвае пальчыкі. Дынамік адкашліваецца над чалавечымі галовамі:
— Чарнешчына.
Яшчэ тры ці чатыры прыпынкі, ніяк не магу запомніць.
Раніца.
У кожнага горада свая атмасфера. І ў невялікіх, можа, таму, што тут усё неяк навідавоку, усё сканцэнтравана, гэтая атмасфера адчуваецца хутчэй. Тое самае і з маленькімі калектывамі. І людзі ўсе як бы наросхрыст, і ўсё вельмі, упрост пакутліва блізка, куды бліжэй за запатрабаваныя СААЗ 1,5 метра, і схаваць нічога не атрымаецца.
Дый і хаваць няма чаго.
Напэўна.
— …Нічыво не схаваеш, — так амаль з горыччу казаў адзін з выступоўцаў на пасяджэнні па карупцыі. Я марынавалася («стажыравалася») на крэслах каля сцяны, побач з Алесяй, якая мусіла зрабіць з усяго гэтага параўнальна чытэльны допіс. За сталом чыноўнікі прымалі справаздачы ад пары гарадскіх мерапрыемстваў. Дакладчыкі патаналі ва ўласных паказчыках, кашлялі, шамацелі старонкамі дакладаў. Міргалі лічбачкі на дыктафоне, Наста пашчоўквала фотаапаратам, ловячы кадрам паважаныя спіны ў дарагіх (і не дужа) пінжаках.
— У нас усё празрачна! — сярдзіта казаў іншы дакладчык, злавесна косячыся на тых, хто прымаў яго справаздачу. Пасля, пажаваўшы вуснамі, даклад закончыў, і пытанняў ні ў кога, канечне, не было. Паказчыкі ў нас высокія, і ўзровень карупцыі, то-бок барацьбы з гэтай самай карупцыяй, на ўзроўні, як заўсёды, і ўсім дзякуй.
І я ўстала, быццам падзякавалі і мне, і выйшла, папраўляючы маску, з трохі апухлаю галавою.
— Это ещё что, — супакойліва казала Алеся, пакуль вярталіся. — Это ещё ничего…
Выбар быў: або гарадская бібліятэка, дакладней, бібліятэчны абанемент, або газета. Амаль гарадская.
Выбар быў, але выбару асабліва не было. Бо не было (зноў-такі, асабліва) працы па спецыяльнасці. І не было часу, бо пераехаць хацелася як хутчэй. Бо мы стаміліся жыць у розных гарадах і не бачыцца тыднямі. Адлегласць забівае, калі хочаш быць побач.
Таму мы вырашалі разам, седзячы ў маленькай кавярні дзесьці ў цэнтры. Газета абяцала маленькі асабісты пакойчык, дзе можна сядзець ды працаваць. Бібліятэка нічога не абяцала — апроч таго, што з наведвальнікамі трэба быць абыходлівым, бо людзі, як ні круці, розныя. За трыццаць гадоў жыцця я выдатна ведаю, што людзі розныя і асаблівыя (часам задужа асаблівыя), і звычайна зусім не ўмею быць абыходлівай.
Над недапітымі кубкамі кавы пасля некаторых сумненняў мы вырашылі: газета. Някепскі варыянт, сказаў ты. І па спецыяльнасці, здаецца. Я пагадзілася, хаця, гледзячы на маю працоўную кніжку, спецыяльнасць вызначыць досыць цяжка. Спецыяльнасць, якою мне хочацца сябе вызначаць, зазвычай не даецца, не выслізгвае з вуснаў. Помню, як я зайздросціла каляжанцы, якая ў Маскве на кніжнай выстаўцы не без гонару, вельмі смела і пры любой нагодзе, называла сябе: