— …Белорусская писательница!
Рэдакцыйная работа ўвогуле вабіла — часткова ўспамінам пра колішні досвед часопіснай працы, часткова — магчымасцямі. На першым сумоўі, аднак, мне цвёрда сказалі, што, калі разлічваю, быццам змагу папісваць за кубкам кавы, як Кэры Брэдшоў з серыяла «Секс у вялікім горадзе», дык дужа памыляюся. У мяне варухнулася брыво, але я стрымалася. Тое самае — пра кубак, «Секс..» ды памылку, нават тымі самымі словамі — сказалі на маёй першай планёрцы, калі амаль уся рэдакцыя сабралася ў цесным кабінеце галоўрэда. Я круцілася на крэсле і сутаргавата прыкідвала, ці ёсць хаця б метр ад мяне да спадарынь справа і злева. Абедзве пакашлівалі.
Адна з калег, тых, што працавалі тут нейкі час, з гатоўнасцю хіхікнула, падтрымліваючы жарт кіраўніцтва. Як дрэсіраваны цюлень, што па свістку выскоквае з вады. Хоп! І з’еў рыбку.
Я паглядзела на спіну калегі, на ўсю яе постаць, адным напружаным рухам павернутую да кіраўніцтва. (Ці заўважылі смех? Ці дарэчна было?) І чарговы раз упэўнілася, што абыходлівасці мне бракуе.
І яшчэ чагосьці, чаму не магу даць назвы.
— Сам я радзіўся тут, на Браслаўшчыне, і дажэ ўчыўся у беларускаязычнай школе. А патом забыў. Што падзелаць, жызнь.
Гэта мне расказваюць над сталом з паперамі. Паперы — працоўныя, усе гэтыя асабістыя лісткі ды біяграфіі — я запаўняла па-беларуску. Сяджу на краёчку крэсла і пачуваюся няўтульна. Недарэчна. Як у чырвоным смокінгу на паха- ванні.
І ад самога гэтага адчування яшчэ больш няўтульна. Бо яно не павінна было ўзнікнуць. Але яно ёсць, тут і цяпер.
— А… а хочаце, — гэта я з крывою ўсмешачкай (заўжды так усміхаюся, калі нервуюся). — Хочаце, я з вамі па-беларуску буду часам размаўляць. Вось і ўспомніце. Га?
Праз стол на мяне глядзяць іначай, калючымі вачыма, без былой настальгічнай дабрадушнасці. Што там беларуская нейкая, у нас вось у сям’і ўсе палякі. І дзед паляк быў, і звалі яго Тадэвуш. І каталікі ўсе. У нас увогуле ўсе тут такія, і ніякіх беларусаў і не было ніколі, і мова таксама такое сабе, вось яшчэ, выдумалі.
Той выпадак, калі пачынаеш сябе адчуваць міфічным персанажам. Хочацца, як Воланд на Патрыяршых у Булгакава, усклікнуць: «Что же это у вас, чего не хватишься, ничего нет!»
— Кроме таго, — адкашляўшыся, дадаюць строга. — Разгаварываць з цемі, хто не панімаіт, скажам, с Расіі пераехаў ілі што-та такое, прама скажу, ні очэнь.
Вокам у маю асабістую справу косяць, чмыхаюць. І што гэта вы ў нас такая забылі-та ўвогуле, вось і англійскую мову, як у вас напісана, ведаеце. Недаверліва, з дапытлівасцю:
— Знаеце жэ?
Я ківаю. Без якой-кольвек усмешкі, але пад маскаю не відаць.
— Absolutely.
Гэтую мову таксама не разумеюць, але ў яе існаванні чамусьці не сумняюцца.
У гэтым горадзе ёсць лес. Заціснуты сярод вуліц, атручаны, як і сам горад, прамысловымі выкідамі ў атмасферу. Але ўсё-такі лес. Тут жывуць вавёркі, для якіх да дрэў папрыбівалі пластыкавыя бутэлькі з распоратым чэравам — «вавёрчыны сталоўкі». Сталоўкі пустыя, праўда. Да дрэва нехта прыбіў (цвікамі) аб’яву з просьбаю да людзей не кідаць смецце. Людзі ўсё адно кідаюць — мабыць, аб’ява вісіць высакавата.
Недзе тут, мне казалі, ліса вывела лісянятак. Бог яе ведае, адкуль узялася тут. Але бачылі: сама рудая, шух-шух-шух — каля сцежкі. І абавязкова нешта цягне, відаць, нейкую птушку...
У лесе вогка і халодна. Па сцежцы прамінаюць рэдкія мясцовыя жыхары, цягнуць за шворкі сабачак розных памераў. Пазяхаюць. Лісаў не відаць, затое сярод хвояў сям-там мільгаюць курткі: гэта збіраюць смецце.
— Пайдзём цэпью, метра паўтара адзін ад аднаго.
Цяжар кагнітыўнага дысанансу абрынаецца разам з дажджом, накрывае з галавою.
Сёння пятніца, але гэта суботнік.
— А што? Падумаеш! У нас суботнік праходзіць увесь месяц.
Мне шкада іх.
Напрыклад, чорнага калматага сабаку, вялікага — занадта вялікага для шкадавання. Сабака глядзіць добрымі сумнымі вачыма, гуляе з дробнымі вяхоткамі на ножках, якіх гаспадары выгульваюць сярод тонкіх высахлых дрэўцаў. Вяхотак вядуць дамоў (або нават пад пахаю нясуць). А гэты бегае. Непрыкаяны. Вялікі, калматы, чорны. Ашыйнік на ім ёсць, але нейкі драны, лядашчы. А поўсць нечасаная, сам у брудзе, і відаць, што галодны. Згубіўся, можа. А можа, выгналі.