— Трэба дзверцы зачыніць, — кажу Васілю. — Інакш Піліп Макаравіч здагадаецца, што за госцейкі завіталі. Вытурыць як міленькіх.
— А як зачыніць? — павярнуўся да мяне Васіль. — Кнопка там, звонку. Калі націсну на яе, то без рукі застануся. Хочаш, каб я без рукі застаўся?
— І тут павінна быць. Пашукай.
— А-а-а! — пляснуў сабе па лбе Васіль. — Вядома, павінна быць. Вочы разбягаюцца… Вунь колькі тут рычажкоў, кнопак, колцаў. Пра ўсё забыўся.
— Хочацца пакратаць, націснуць, пакруціць? — здагадаўся я.
— Няўжо ж не! — прызнаўся Васіль. Я паказаў яму кулак.
— Эй, ты, знаўца! Толькі паспрабуй. Хочаш заляцець немаведама куды?
— І праўда, заляцім, — пагадзіўся Васіль. — Невядома, на якую планету трапім.
Ен зноў стаў стукаць пальцамі, што дзяцел дзюбай.
— Есць кнопачка. Знайшоў! — неўзабаве гукнуў.
— Націскай, — загадаў я.
— Націскаю.
Дзверцы плаўна зачыніліся.
Не стала лесу, не стала сонца, змоўклі спевы птушак. У мяне на душы быццам кошкі заскрэблі.
— Сядзім, што ў бляшанай скрынцы, — вырвалася ў мяне.
— Не хвалюйся. Што-небудзь выседзім. Куды схавацца, каб Піліп Макаравіч не знайшоў?
Я паказаў на чорныя накідкі, якія ляжалі на лаўцы.
— Залезем пад лаўку і тымі накідкамі накрыемся.
— У цябе галава варыць, — сказаў Васіль. — Схаваемся — і шыта-крыта. Ніхто не знойдзе. Нават з ліхтарыкам.
Мы ўзялі накідкі і палезлі пад лаўку. Накрыліся, ляглі. Канешне, мулка. Ды можна вытрываць. Не ў гасцях. Знай, каток, свой куток.
Ляжым, сапём паціхеньку. А Піліпа Макаравіча і Сакса няма і няма. Мяне агарнула млявасць, вочы быццам самі сабою сталі зліпацца.
— Васіль, ты жывы? — прагаварыў, каб толькі не маўчаць.
— Ляжу. Думаю пра колцы, кнопачкі, рычажкі… Хочацца націснуць, пакратаць, пакруціць.
— Ляжы і не варушыся, — прамовіў я, заплюшчваючы вочы.
— Не варушуся. Нага анямела, — быццам здалёку данёсся голас Васіля.
Я заснуў. Снілася, што дома з татам і мамай. Тата ляжыць на канапе, закрыўшыся газетай, а мама пячэ пірагі. Увіхаецца каля печы, расчырванелая. Я сяджу каля стала, гляджу ў печ, як кот глядзіць на смятану. «Мама, хутка будзеш пірагі даставаць?» — глытаю сліну. Мама качаргой паварочвае бляхі, у якіх пякуцца пірагі. «Хвілінку пачакай. Усяго адну хвілінку. З аднаго боку спякліся, а з другога яшчэ не», — кажа мама. «Дастань, — прашу. — Я і няспечаныя з'ем. Вельмі есці хочацца». — «Сынок, жывот забаліць!» — усплясквае рукамі мама. А я: «Дастань. Няспечаныя з'ем…» Тата адкладвае ўбок газету, бярэ ў мамы качаргу, махае ёю і крычыць на мяне: «Вылазь… Вылазь…»
Устрапянуўся, расплюшчыў вочы. Цемра… Дзе тата? Дзе мама? Куды яны падзеліся?
— Вылазь, — чуецца голас. Быццам Васілёў.
Але, Васілёў. Чаму ён да нас у хату прыйшоў? Ноч на дварэ. «А-а-а, дык мы ў лятальным апараце!» — нарэшце дайшло да мяне.
Я скінуў накідку, вылез з-пад лаўкі і ўбачыў Васіля, Піліпа Макаравіча, Сакса.
— Антон, калі ты храпці перастанеш? — папракнуў мяне Васіль.
Я працёр далонню сонныя вочы.
— Няўжо хроп?
— Такія мелодыі выводзіў, што ў Піліпа Макаравіча валасы на галаве падняліся. Прыйшлося мне вылезці і растлумачыць, што да чаго. Цябе і Піліп Макаравіч будзіў, і Сакс будзіў. Спіш без задніх ног.
Я глянуў на Піліпа Макаравіча.
— Нам дамоў? На адной назе?
— Хлопча, мы хутка на планету Сіз прыляцім. Хутка прыляцім. А я ўсё спаў. Выходзіць, і пад лаўкай някепска спіцца.
Я сеў на лаўку. У плячы балела рука. Адляжаў, сцерпла. Дома мяккі матрац, а тут, можна сказаць, падлога.
— Пасядзі, адпачні,— сказаў Піліп Макаравіч. — Э-эх, хлопцы! Да чаго ж вы ўвішныя! Майстры на ўсе рукі.
Піліп Макаравіч і Сакс накіраваліся туды, дзе былі рычажкі, колцы, кнопкі. І Васіль паплёўся за імі. «Зараз пачне распытваць, зачамукае», — падумаў я.
І не памыліўся. Васіль прысеў каля Сакса і пачаў: Чаму ваш «Альбатрос» на кола падобны? Кола — гэта своеасаблівы махавік. Калі махавік раскручваецца, то назапашвае энергію. Звычайна махавік на вал надзяецца.
— Чаму надзяецца?
— Абапіраецца на яго.
— Але ж у вашым лятальным апараце няма ніякага вала. Я нешта не заўважыў. Проста кола, ды ўсё.
— Калі махавік трэцца аб вал, то траціць частку энергіі. Гэта неэканамічна.
— Чаму ваша кола не падае? На чым яно трымаецца?
— У гэтым коле ёсць труба, дзе размяшчаецца высокамагнітная лента. Яна і ўтрымлівае кола, не дае яму ўпасці. Я ўключаю рухавік, кола раскручваецца, набірае ўсё большыя абароты, і мы ляцім. Нават без дапамогі рухавіка.
— Чаму мы не круцімся разам з колам? Чаму не пераварочваемся?
— Наша кола цяпер у гарызантальным становішчы.
— На паляне ў вертыкальным, а цяпер у гарызантальным? Цікава. Чаму?.. Чаму ваш лятальны апарат на курыных лапах, як хатка Бабы Ягі?
— Такая канструкцыя. Дый курыныя лапы — своеасаблівы амартызатар. Каб пасадка была мяккая.
Відаць, Васіль яшчэ доўга чамукаў бы, але Сакс раптоўна крыкнуў, не даў яму рот адкрыць:
— Увага! Пад намі планета Сіз. Мы спускаемся. Планета Сіз… Спускаемся… Няўжо так хутка прыляцелі?
ЧАСТКА ДРУГАЯ
У пустыні Сіза
Перад выхадам
«Альбатрос» плаўна апусціўся на планету Сіз. Я нават штуршка не адчуў. Нават не здагадаўся б, што апусціліся, калі б Піліп Макаравіч не аб'явіў:
— Увага! Мы на планеце Сіз!
Думаеце, што мы выскачылі з лятальнага апарата, сталі радавацца, крычаць? Не. Піліп Макаравіч і Сакс круцілі колцы, націскалі на кнопкі. А мы з Васілём (Піліп Макаравіч загадаў, каб і ён сеў на лаўку) моўчкі пазіралі адзін на аднаго.
Дзе спусціліся? Што вакол нас? Ні я, ні Васіль гэтага не бачылі.
— Прывезлі, як катоў у мяху, — кажу Васілю.
— А што, калі мы нікуды не ляцелі? — выказаў здагадку Васіль. — Што, калі планета Сіз — гэта выдумка?
Я задумаўся. Так-то яно так, дык зноў-такі ж як? Магчыма, выдумка. Магчыма, няма ні валадара Карпа, ні генерала Курта. Магчыма, Сакс зусім не іншапланецянін, а сябар ці добры знаёмы Піліпа Макаравіча. Магчыма, вырашылі павадзіць нас за нос. Калі так, то цудоўны спектакль яны разыгралі. Даведаюцца пра гэта ў вёсцы — засмяюць. І стары, і малы праходу не дадуць, пальцам будуць паказваць: «Вунь тыя пайшлі, якія на іншую планету зляталі. Іншапланецяне…» Сівая барада вырасце — і ўсё роўна іншапланецянінам будуць зваць. У нас так. Далі мянушку — век насі.
— Піліп Макаравіч, калі вы нас выпусціце адгэтуль? — не вытрываў Васіль.
Піліп Макаравіч быццам жартуючы:
— Калі-небудзь, калі пажадаеце, выпусцім.
— Не жартуйце, — падтрымаў я Васіля. — Надакучыла ў гэтай бляшанай скрынцы сядзець.
— Хіба хто-небудзь цягнуў вас сюды? Самі залезлі. Без спросу. Так што цярпіце, — ушчуваючы, прагаварыў Піліп Макаравіч.
Трэба цярпець. І праўда, самі залезлі, ды яшчэ схаваліся. Ніхто сілком не цягнуў.
— Мы не на Зямлі? Мы на планеце Сіз? — пытаюся.
— На планеце Сіз. Куды хацелі, туды і трапілі,— прамовіў Піліп Макаравіч. — Мы селі ў пустыні. Вакол пяскі. Прыборы паказваюць.
— Чаму мы каля горада не селі? Каля горада было б лепей, — гукнуў Васіль.
Да нас падышоў Сакс, сеў насупроць.
— У горадзе валадар Карп. Яму не спадабаецца, калі мы спусцімся там.
Значыць, гэта не спектакль. Значыць, мы на планеце Сіз, дзе валадар Карп, дзе ягоныя легіянеры, дзе бязмежная пустыня. Пустыня… Вы, магчыма, запытаецеся: якой я ўяўляў яе, гэтую пустыню? Ды такой, як у мастацкіх фільмах паказваюць. Хоць і пяскі, але зусім не страшна. Самі, думаю, бачылі: героі многіх фільмаў не толькі конна, але і пеша адольвалі пяскі. А ў нас жа «Альбатрос»! Стане цяжка — узнімемся і паляцім. Вось гэтак прыблізна разважаў я. Таму не адчуваў асаблівага страху.