Выбрать главу

Так, горы. Побач яны, незнаёмыя, незвычайныя. Чырвоныя, карычневыя, белыя, ружовыя, блакітныя — вачэй не адарваць. Вакол блішчастыя, рознакаляровыя каменьчыкі. Я схапіў адзін каменьчык. Блішчыць, пераліваецца на сонцы. Няўжо каштоўны?

— Піліп Макаравіч, — кажу, — каштоўны камень знайшоў.

— Антон, гэта проста крышталік гіпсу.

— А там? А там? — я тыцнуў пальцам у адзін бок, у другі.

— І там крышталікі гіпсу. А яшчэ крэмній, кварц.

— Няўжо ніводнага каштоўнага каменя няма?

— Калі добра пашукаеш, то, можа, знойдзеш.

Канешне, знайду. За каштоўны камень, калі дамоў вернемся, магнітафон куплю. Буду ў хаце сядзець, музыку слухаць. Прыйдуць вяскоўцы ў хату, папросяць: «Раскажы нам, Антон, пра планету Сіз». А я: «Не чуеце? Музыку слухаю». І мама скажа: «Чалавек адпачывае, стаміўся». Мама… Як яна цяпер? Што робіць? На днях збіралася з татам на балота ехаць, сена грэбці. Напэўна, грабуць. Пра мяне зусім забыліся.

На вочы ў мяне набеглі слёзы. Ці ад таго, што сам сябе пашкадаваў, ці ад таго, што захацелася перанесціся на Зямлю, у сваю вёску. Успомнілася, як сказаў Сакс: «Млосна ад гэтай казкі». Чаму млосна?

— Антон, — таргануў мяне за руку Васіль.

— Што?

— Аслупянеў? Клічу, клічу, а ён не чуе.

— Задумаўся.

— Угару глянь. Там вежа стаіць.

Я глянуў угару. І праўда, вежа. Круглая, з прыгожымі зубчыкамі. А на самай вежы гняздо. Пустое гняздо, без птушак. Разбуранае. Галінкі ўніз звісаюць.

— Васіль, у гняздзе даўно птушкі не жывуць.

— Я глядзеў на вежу, а не на гняздо, — прызнаўся Васіль. — Гэта ж не людзі пабудавалі. Гліняная вежа. Яе прырода стварыла. Сонца, вецер, дождж.

— Пуста тут, — сказаў я. Васіль абняў мяне за плечы.

— Мы хутка дамоў вернемся. Вернемся, Антон.

Я глядзеў угару. Па небе плылі, спяшаліся хмаркі…

Вожык-вушасцік

Неўзабаве мы ўбачылі цясніну. Яна, быццам шырокая дарога, вяла кудысьці ўперад. Паабапал — высокія горы, мноствам праменьчыкаў блішчаць крышталікі гіпсу, дзе-нідзе над самай цяснінай навісаюць абрывы.

— Па цясніне пойдзем? — пытаюся ў Сакса.

— Цясніна нас да самага горада выведзе, — адказаў ён.

Я паказаў на абрыў, які навіс над цяснінай.

— Не абваліцца, калі будзем ісці?

— Не абваліцца, — супакоіў мяне Сакс. — У гарах абвалы бываюць тады, калі дажджы пачынаюцца.

У цясніне не так бязлітасна смаліла сонца. Але шчымела на душы, калі прыходзілася рухацца пад абрывам. Цэлая гара над табою. Непрыемна.

— Няўжо ў гарах няма ніводнага кусціка? — пацікавіўся я ў Сакса.

— Няма, — коратка адказаў ён.

— Каб бярозку тут пасадзіць! — кажу.

— Некалі раслі бярозы, — прамовіў Сакс.

Раслі… Рознакаляровыя горы і беластволыя бярозкі… Такое ні на адным малюнку не бачыў. Мабыць, людна было тут. Людзі, як у казку, прыходзілі.

— Чаго задумаўся? — крануў мяне за плячо Піліп Макаравіч.

— У гарах бярозкі раслі,— кажу. — Людзі адпачывалі. Без балончыкаў за плячыма. Шчаслівыя яны былі.

— Успомніў пра бярозку?

— Успомніў. Піліп Макаравіч, чаму так выходзіць? Жылі мы з Васілём на Зямлі. Там, самі ведаеце, куды ні глянь — бярозкі. Ды неяк не заўважалі іх. А цяпер… Цяпер хочацца хоць адным вокам, хоць праз шчылінку на бярозку глянуць.

— Мне дык суніц хочацца, — прагаварыў Васіль. — Назбіраць цэлыя прыгаршчы і ў рот.

— Тых суніц, якія пад бярозкамі растуць? — засмяяўся Піліп Макаравіч.

— Можна і тых. Вось каб цэлы збан назбіраць. Апасля сесці пад бярозкаю, прытуліцца да яе і есці не спяшаючыся. Ведаеце, як суніцы пахнуць!

Так, пахнуць. І кветкі пахнуць, нават кволыя былінкі, лісце дрэў. Лісце дрэў? Ці пахне ліст дрэва? Не памятаю. Зусім не памятаю. А вы памятаеце, ці пахне ліст дрэва? Ліст бярозкі, асінкі, напрыклад.

— Піліп Макаравіч, — прамовіў Васіль, — многія ўвесну падсякаюць бярозку. Каб сок спусціць. А я не падсякаю. Я інакш раблю. Расказаць?

— Раскажы. Люблю вынаходнікаў. Васіль, пачуўшы гэткае, напэўна, аж падрос.

— Я так раблю. Зрэзваю невялікую галінку, прывязваю слоік… Цячэ сок паціхеньку. За ноч цэлы слоік нацякае. І сок ёсць, і бярозцы не пашкодзіць.

— Малайчына, — пахваліў Васіля Піліп Макаравіч. Яго пахваліў. А я хіба лыкам шыты? Трэба і мне неяк вызначыцца. Што ж зрабіць, каб і мяне пахваліў? Праз галаву кульнуцца? Але ж тут шыю можна зламаць. Дый балончык за плячыма. Так грукне па патыліцы, што болей ніколі куляцца не захочаш.

Я зірнуў угору. На абрыве, які непадалёку навіс над цяснінай, убачыў два незвычайныя каменьчыкі. Ляжаць на самым відавоку, свецяцца, што дзівосныя зорачкі. «Каштоўныя», — працяло здагадкаю. Трэба ўзяць. Пад самым носам ляжаць. Адзін сабе пакіну, магнітафон за яго куплю, а другі Піліпу Макаравічу аддам. Падатру нос Васілю. Я рэзка павярнуўся і на абрыў. Хутка-хутка палез, нібыта за мной ваўкі гналіся.

— Куды? Куды ўцякаеш? Шалёная муха ўкусіла за вуха? — закрычаў Васіль.

Ну й дзівак! Куды і ад каго мне ўцякаць? Я нічога кепскага не зрабіў ні Піліпу Макаравічу, ні Саксу, ні яму, Васілю.

— Антон, вярніся! Хутчэй вярніся.

Карабкаюся, не зважаючы на крык. Вось выступ, падобны на рагатага казла (пастараліся сонца, вецер і дождж). Міну яго, і там, за выступам, каменьчыкі. Я ўхапіўся рукою, падцягнуўся. Стаў на ўвесь рост, падняў руку і на ўсю моц:

— О-го-го-о-о…

«Го-го-го-го…» — смехам панеслася рэха. Я яшчэ некалькі разоў запар, каб рэха рэха дагнала:

— 0-го-го, о-го-го…

Я быў на сёмым небе ад радасці. Мне здавалася, што стаю не на трохметровым абрыве, а на самай высокай вяршыні свету. Маю душу перапаўняла шчасцем. Шчасце так і рвалася з душы.

— О-о-о-о…

«О-о-о-о…» — паімчалася рэха, разносячы маё шчасце па гарах. Чаму перапаўняла шчасцем? І сам не ведаю. Бываюць жа ў чалавека шчаслівыя хвілі. Шкада, што рэдка прыходзяць…

— Антон, чаго гарлапаніш? Вышэй не палезеш? Дам прачуханца! — памахаў кулаком Васіль.

Я падняў каменьчыкі-зорачкі, сціснуў у руцэ і, моцна ўпіраючыся нагамі, стаў спускацца ўніз. За выступам гліны, падобным на рагатага казла, штосьці сыкнула. Што такое? Можа, здалося? Натапырыў вушы, прыслухоўваючыся. Не, не здалося. Сыкае і фыркае. Відаць, змяя. Так, змяя. Каму здалося, а мне збылося. Падыду, а яна на мяне. Чаму не заўважыў, калі сюды лез? Мабыць, спала, скруціўшыся ў клубок. Разбудзіў, галёкаючы. На беднага Макара ўсе шышкі сыплюцца. Дагалёкаўся…

— Чаму не злазіш? — закрычаў Васіль.

— Не магу.

— Ногі адняліся?

— Хутка аднімуцца.

— Перастань жартаваць.

— Васіль, я не спушчуся.

Канешне, хацеў сказаць: «Я не магу спусціцца». А выйшла так, быццам знарок не жадаю спускацца, быццам вырашыў застацца тут. У Васіля, калі пачуў маё «не спушчуся», пэўна, вочы на лоб палезлі.

— Я да цябе дабяруся. Я цябе спушчу, — з пагрозай прагаварыў ён.

Васіль збіраецца да мяне лезці! А за выступам змяя. Сядзіць, чакае… І навошта за гэтымі каменьчыкамі палез? Хай згарэлі б яны.

— Васіль, не лезь! Там змяя.

Васіль чамусьці спярша азірнуўся, а пасля крыкнуў:

— Дзе?

— За рагатым казлом.

— За якім рагатым казлом?

— Вунь за тым кавалкам гліны.

Відаць, мы з Васілём яшчэ доўга перагукваліся б, калі б не Сакс. Адным махам ён ускочыў на абрыў. Відаць, не навіна яму па гарах лазіць. Гляджу: стаіць каля «рагатага казла», штосьці да грудзей туліць. Няўжо змяю? Няўжо не баіцца?

«А-а-а, дык ён змеялоў», — прынеслася ў галаве.

Я адступіў назад.

— Сакс, вы злавілі змяю?

Сакс нечакана для мяне весела засмяяўся:

— Гэта вожык.

— Сапраўдны вожык?

— Сапраўдны. Спускайся ўніз, не бойся.

У мяне як гара з плеч звалілася. Можна сказаць, на крылах уніз спусціўся.