— Ну, люблю, — адказаў.
— Вельмі добра, — Пеця аж рукамі пацёр, пэўна, задаволены. — Мы арганізоўваем школьнае звяно жывёлаводаў. Цябе, Максім, хочам звеннявым прызначыць.
Я паглядзеў на Вольгу Пятроўну. Вольга Пятроўна ледзь прыкметна ўсміхнулася. Напэўна, яе задума. Пеця не здагадаўся б звеннявым мяне прызначыць. А можа, смяюцца яны з мяне? Відаць, смяюцца. У нашай школе ніводнай жывёліны няма. Смяюцца — за тое, што Вушасціка ў клас прынёс. Ну і няхай смяюцца.
Пеця, пэўна, здагадаўся, пра што я думаю.
— Я табе, Максім, сур'ёзна кажу. Мы з Вольгай Пятроўнай раіліся. Хутка ў школу трусоў прывязуць. Ваш клас будзе іх даглядаць. А цябе звеннявым прызначым. Дык згодны?
У мяне як гара з плячэй звалілася. Усё-такі не смяюцца. А я так кепска думаў пра ўсіх…
Мне хацелася пабегчы на двор, расказаць пра ўсё Косцю, пахваліцца тату і маме. Няхай нарэшце і яны парадуюцца.
— Добра. Я згодны. Мне можна ісці? Усё?
— Яшчэ не ўсё, — сказаў Пеця.
«Зараз пачнуць разбіраць, — падумаў я. — Спярша пагладзілі, а цяпер наб'юць».
Пеця чамусьці сеў. Устала Вольга Пятроўна.
— Максім, — звярнулася Вольга Пятроўна да мяне, — у суботу ў нашай школе будзе дзень самакіравання. Вам, вучням, мы даверым школу. Усё-ўсё самі будзеце рабіць. І дзяжурыць, і ўрокі праводзіць. У гэты дзень мы вырашылі і суботнік правесці. Толькі самі яго арганізуеце. Будзеце макулатуру збіраць.
Пачуўшы такое, я ажно пырхнуў ад смеху.
— Мы — суботнік?! Мы — урокі?.. Вольга Пятроўна, а вы хіба паедзеце куды? Ведаеце, колькі пяцёрак у гэты дзень панастаўляюць?
— Рана смяешся, — не стрымалася Рая. — Не чакай лёгкіх пяцёрак. Я ў нашым класе ўрок геаметрыі праводжу. Пабачым, як смяяцца будзеш…
Як пачуў, што Рая ўрок геаметрыі ў нашым класе будзе праводзіць, у мяне адразу прапаў смех. Яна мне пэўна паставіць двойку. Вялікую, тлустую…
— Дзень самакіравання праверыць вашу самастойнасць, — сказала Вольга Пятроўна. — Памятай пра гэта, Максім. У гэты дзень мы і пабачым, ці можна табе даручыць звяно. Зразумеў?
— Зразумеў,— сказаў я. — Цяпер мне можна ісці?
— Цяпер можна, — усміхнулася Вольга Пятроўна.
На калідоры наша школьная тэхнічка цётка Надзя мыла падлогу.
— Добра цябе папарылі,— сустрэла яна мяне. — Вунь як упацеў. Ды асабліва не бядуй. Вазьмі сябе ў рукі. Мурашка невялікая, а горы капае.
Я хацеў расказаць цётцы Надзі, што хутка буду звеннявым, але стрымаўся: трэба яшчэ дзень самакіравання перажыць. Ну а потым… Потым мой фотаздымак цётка Надзя ўбачыць на Дошцы гонару. Правільна яна сказала: мурашка невялікая, а горы капае.
Сем раз адмерай — адзін раз адрэж
Дома я адразу дастаў падручнікі і сеў за ўрокі. Тры гадзіны сядзеў. Так зачытаўся, што нават не пачуў, калі тата і мама прыйшлі.
Заглянуў тата ў мой пакой, заглянула мама — абое пасталі і стаяць у дзвярах. Моцна я іх здзівіў. Не ведаю, колькі яны стаялі б там, калі б я не запрасіў:
— Вы праходзьце, не бойцеся. Я ўжо ўсе ўрокі вывучыў.
Не паверыў мне тата:
— Пакажы, што напісаў.
— Калі ласка, — падсунуў я да таты стос сшыткаў.— У гэтым задача па алгебры, а ў гэтым практыкаванне па белмове. А гэта контурная карта. Горы я замаляваў. Магу і вусна адказаць.
Праверыў тата мае сшыткі, і контурную карту праверыў, да мамы павярнуўся.
— Глядзі ты — усё зрабіў! Аказваецца, у яго і галава на плячах ёсць…
— А гэта не ўчарашняе? — запытала мама.
— У дзённіку паглядзіце. Там усё запісана… Тата ўзяў мой дзённік, пагартаў.
— Сённяшняе заданне ён выканаў. Трэба яго часцей на пасяджэнне выклікаць.
Цікава, ад каго яны пра сённяшняе пасяджэнне даведаліся? Але не дзіва. Усё-ткі вёска. У адным баку чыхнуў, а ў другім чуваць. Але што яны скажуць, калі Даведаюцца, што я звеннявым буду?
— Што табе казалі там? — запытаў тата.
— Дзе там? — прыкінуўся я, што не разумею.
— Ты дурнем не прыкідвайся, — строга сказаў тата. — Напэўна, вымову далі?
— Ды не. Звеннявым выбралі,— знарок абыякава адказаў я.
— Максім, ты не смейся. Недарэчныя смешкі,— прамовіла мама.
— Я зараз выведу ягоныя смешкі,— узлаваўся тата. — Вось толькі папругу вазьму.
Спалохаўся я. Як даказаць, што буду звеннявым?
— Нам у школу трусоў прывязуць. Будзем іх гадаваць, — кажу. — Жывёлагадоўчае звяно ў школе арганізоўваюць. А я — звеннявы…
— Гм… — гмыкнуў тата, — заслужыў.
Гэтае «заслужыў» быццам са здзекам ён прамовіў. А я далей расказваю:
— Тата, мы ў суботу дзень самакіравання праводзім.
— Дзень самакіравання? — прыжмурыўся тата.
— Але, дзень самакіравання. Я праўду кажу. Настаўнікі хочуць, каб мы былі актыўнымі…
— Актыўнасці ў цябе хапае, — перапыніў тата.
Я на хвілінку разгубіўся, потым пачаў зноў даказваць:
— У нас вучні і ўрокі будуць праводзіць.
— Урокі праводзіць? — здзівілася мама.
— Будуць, мама! Усё-ўсё самі будуць рабіць. Іх хочуць да самастойнасці прывучыць.
— Іх? — запытаў тата. — А цябе, мабыць, не?
— Мабыць, і мяне, — апусціў я галаву. Тата з мамай пераглянуліся.
— Цяпер мне зразумела, чаму ты без нас урокі вучыш.
«Чым яшчэ здзівіць тату? — думаю. — Пахвалюся… Хіба ён даведаецца, што схлусіў?»
— Тата, я таксама ў суботу ўрок праводжу.
— Ты-ы?! — здзівіўся тата. Я нават і вокам не міргнуў.
— Даверылі мне.
— Нарэшце выправіўся наш Максім, — усміхнулася мама.
Я таксама ўсміхнуўся. А тата сказаў:
— У суботу ў мяне вольны дзень. А Вольга Пятроўна даўно ў школу запрашае. Вось і прыйду ў суботу. Пасяджу на тваім уроку, паслухаю.
Я аж у крэсла ўціснуўся, як пачуў гэта.
— Тата, не трэба. Я засаромлюся.
— Не бойся, Максім. Усё будзе добра, — абнадзеіў мяне тата і пайшоў на кухню. А я застаўся сядзець як У здранцвенні.
І хто мяне за язык пацягнуў? Не раз казала мама: сем раз адмерай, а адзін раз адрэж.
Адклад не ідзе ў лад
Я вырашыў схадзіць да Косці, параіцца з ім. Убачыўшы мяне, Косця вельмі ўзрадаваўся.
— Прывітанне, Макс, сто гадоў цябе не бачыў! Гуляеш?
— Гуляю, — уздыхнуў я. — А ты што робіш? Косця пачухаў патыліцу.
— Правілы зубру. Чуў? Дзень самакіравання прыдумалі. Злавіла мяне пасля ўрокаў Валянціна Іванаўна, сказала, каб у суботу правёў урок роднай мовы. А тэма — ты паслухай: «Лексіка. Паўтарэнне і замацаванне». Я гэту лексіку амаль не памятаю. Сінонімы, амонімы, антонімы яшчэ летась з галавы вылецелі. Макс, хадзем на балкон. Там я клетку для нутрый майструю. Праўда, мама сварыцца, крычыць: «Я твае клеткі з трэцяга паверха павыкідаю!» Цяжка з дарослымі дамовіцца.
— Цяжка, — пагадзіўся я.
Косця ўважліва паглядзеў на мяне.
— Талерка, ты быццам горкай цыбулі наеўся. Нейкі не такі, як заўсёды. Зноў непрыемнасці ў сям'і?
— Яшчэ якія! — прызнаўся я.
Косця сеў на канапу, закінуў нагу на нагу.
— Расказвай. Я тваю бяду адною рукой развяду. Я расказаў Косцю ўсё па парадку, пачынаючы з пасяджэння.
— Не, Максім, — сказаў Косця, выслухаўшы ўсё Цярпліва, — лепей у другі раз падумаем. Галава сёння трашчыць, ніводная думка не затрымліваецца. Мабыць, перавучыўся. Пайшлі на балкон, клеткі пакажу.
Косцевы клеткі мяне ані не цікавілі. Я зразумеў, што дарэмна спадзяваўся. Косця мне не дапаможа. І ніхто не дапаможа. Заставалася адно: прызнацца тату, што схлусіў. Тата цяпер, напэўна, адпачывае.
Ен вельмі задаволены, што я нарэшце выправіўся. І мама радуецца. Размаўляюць, смяюцца…
Не, пакуль не трэба прызнавацца. Прызнаюся пасля. Няхай хоць некалькі дзён парадуюцца. А я за гэтыя дні выпраўлюся, абавязкова выпраўлюся. Папрашу Косцю, каб у суботу па роднай мове пацёрку паставіў. Павінен паставіць. Будзе ж у суботу настаўнікам. Будзе? А калі, напрыклад, захварэе? Што тады? Тады, вядома, дома застанецца. Тады я буду настаўнікам. Няхай ідзе тата на ўрок.