Пеця, напэўна, доўга расказваў бы мне пра свае нягоды, але раптам дзверы расчыніліся. На парозе паказаўся Ігар Бушуеў. Ен цягнуў за руку Андрэя Скварцова, таго самага Андрэя, якога я некалі лейцамі па спіне аперазаў.
— Не ўпірайся. Ідзі, ідзі,— настойліва паўтараў Ігар.
У Андрэя быў успацелы твар, сарочка на грудзях расхрыстана. Ен стараўся вырвацца ад Ігара. Ігар сілком зацягнуў яго ў кабінет.
Пеця зачыніў дзверы, заікаючыся, запытаў у Ігара:
— Н-навошта п-прыцягнуў яго сюды?
— Насіўся што шалёны. Герой! Бегае і крычыць: «Сёння нікога не баюся». Нават на парту ўскочыў. Ледзь я яго злавіў.
Пеця, уздыхнуўшы, падышоў да Андрэя.
— Ты бегаў па партах?
А Андрэй нават вокам не маргнуў.
— Бегаў. А што вы мне зробіце?
— За вуха яго накруці,— не сцярпеў я, падказаў Пецю.
— А я мамцы скажу, — хуценька прамовіў Андрэй. «Гэты скажа. Абавязкова скажа, — падумаў я.—
Прывык, што мамка заступаецца. А не шкодзіла б вушы накруціць».
Пеця адышоўся ад Андрэя, паглядзеў на яго з ліслівай усмешкай.
— Андрэй, ты болей не будзеш бегаць?
— Буду.
Каб я не быў у кабінеце дырэктара, то, напэўна, надаваў бы Андрэю кухталёў. Ведаў бы, як са старэйшымі спрачацца.
— Ігар, — сказаў Пеця, — намалюй гэтага бегуна ў газеце. Такога, такога… Ну, сам ведаеш. Каб смяяліся.
— У нас, як у «Пінскай шляхце», выходзіць, — прагаварыў Ігар.
П'есу Вікенція Дуніна-Марцінкевіча «Пінская шляхта» старшакласнікі нядаўна на школьнай сцэне паказвалі. Цікавая п'еса, смешная. Але чаму цяпер Ігар успомніў пра яе?
Пеця здзіўлена паглядзеў на Ігара.
— Ігар, я цябе не разумею.
— А што тут разумець. Як царскі чыноўнік шляхту караў? Усіх у парадак, агулам: «…сведкі, каторыя бачылі драку, а не баранілі,— па 9-ці рублёў, а ўсе прочыя, што не бачылі дракі, за тое, што не бачылі — па тры рублі». Так і ў нас. Гэты герой па партах носіцца, а ты і мяне караеш.
— Хіба я цябе пакараў?
— А хіба не? — усклікнуў Ігар. — Цэлы вечар прыйдзецца яго маляваць. Я лепей кніжку пачытаў бы.
— Пеця, давай я сам яго намалюю, — напрасіўся я. Вельмі мне захацелася зрабіць штосьці добрае. Каторы дзень толькі кепскае раблю. Хіба можна так?
— Намалюй, Максім. Калі ласка, намалюй, — узрадаваўся Пеця.
— Я мамцы скажу, — прамовіў Андрэй.
— Ідзі, ідзі ў клас, — падштурхнуў Пеця Андрэя. Андрэй выйшаў за дзверы, а Ігар чамусьці застаўся ў кабінеце. Не хацелася мне, каб ён тут заставаўся. Што, калі запытае ў Пеці, як той мяне пакараў.
— І ты ідзі,— падштурхнуў я Ігара. — Нам з Пецем трэба яшчэ пагаварыць.
А Ігар упёрся, не выходзіць.
— Ідзі, ідзі,— папіхаю яго.
— Не піхайся, — узлаваўся Ігар. — Я хацеў сказаць Пецю, што фотаапарат прынёс. На суботніку здымкі зраблю, у раённую газету іх пашлём.
— Добра, добра, — сказаў Пеця. — Ідзі.
Ігар паціснуў плячыма і выйшаў з кабінета, нечым незадаволены.
— Спакою не даюць, — паспачуваў я Пецю. Ен паглядзеў на мяне.
— А ты чаго прыйшоў?
Не ведаю, што я выдумляў бы, але Пеця раптам усклікнуў:
— Ах, зусім забыўся!..
І выскачыў з кабінета. Я толькі развёў рукамі.
«Трэба ў клас ісці,— думаю. — Скажу, што Пеця мне вымову аб'явіў. Пацешу публіку». Ды на стале зазваніў тэлефон. Рэзка, патрабавальна.
Я спыніўся. Можа, падняць трубку? Не. Аб чым стану гаварыць? Відаць, нейкі вялікі начальнік звоніць. Цікава: ведае ён ці не ведае, што сёння ў нас дзень самакіравання? Мабыць, ведае. Начальнікам усё вядома. Раскрычыцца потым. Маўляў, дазваніцца не магу, нікога ў школе няма. Што ж рабіць?
Мусіць, трэба ўсё-такі падымаць трубку. Скажу, што дырэктар слухае. Хіба здагадаецца начальнік, хто з ім гаворыць?
Я падняў трубку.
— Алё, школа слухае.
Не паварочваецца язык сказаць «дырэктар слухае». А з трубкі даносіцца:
— Гэта дырэктар?
Я набраўся смеласці.
— Але, дырэктар. Толькі не Мікалай Аляксандравіч, а Пеця Швайдзюк. У нас сёння дзень самакіравання. Вы ведаеце?
— Ведаю, — адказвае трубка. — Колькі саджанцаў вам трэба?
«Старшыня калгаса звоніць, — здагадаўся я. — Нарэшце знайшоў яго тата».
Я ўздыхнуў вальней. Уладзімір Паўлавіч — старшыня калгаса — можна сказаць, свой чалавек. Ен і ў нашай школе часта бывае. Вось як у мяне выйшла. З самім старшынёй калгаса па тэлефоне гавару. Будзе чым пахваліцца.
— Уладзімір Паўлавіч, гэта вы?
— Не, — грыміць з трубкі,— я Пётра Канстанцінавіч.
Вось дзіва. Пётра Канстанцінавіч… Не ведаю такога.
— Пётра Канстанцінавіч я! Мой сын да вас у школу ходзіць. Мне ад вучнёўскага камітэта пісьмо прыслалі.
Я так і сеў у крэсла. І быццам прыліп да яго. Ні ўстаць, ні паварухнуцца.
Пётра Канстанцінавіч… Гэта ж мой тата. Як я адразу не здагадаўся? Голасу роднага бацькі не пазнаў…
— Дык колькі саджанцаў вам трэба?
Я сказаў першае, што прыйшло ў галаву:
— Дзесяць.
— А хопіць?
— Угу, — выдыхнуў я.
— Да пабачэння.
Я моўчкі паклаў трубку.
Хутка сустрэнуся з татам. Вось не чакаў! На ўсю школу мы з Косцем абняславімся. Граматна напісалі пісьмо… Бегчы трэба, тату па дарозе пераняць, расказаць яму пра ўсё. Каб толькі ў школе не даведаліся…
І тут у настаўніцкую ўвайшоў Пеця. Я адразу кінуўся да яго.
— Пеця, з калгаса званілі. Саджанцы ў іх. Прасілі, каб хто-небудзь са школы прыйшоў.
Пеця паглядзеў на мяне, як на якое дзіва.
— Пра што ты? Спакойна растлумач.
— Яблыневыя саджанцы ў калгас прывезлі. Нам дзесяць штук даюць. Казалі, каб забралі мы. Дазволь мне забраць. Усё роўна ў нас цяпер праца. Я хутка збегаю, Пеця, добра.
— Бяжы, — прамовіў Пеця. — Толькі каб прынёс. Узяўся за гуж — не кажы, што не дуж.
Гуртам і ў бядзе лягчэй
Выскачыў я на калідор, ледзь Ігара з ног не збіў — той паспеў убок адскочыць. Штосьці крыкнуў Ігар наўздагон, але я ўжо дзверы зачыняў. Няма калі гаварыць, кожная хвілінка дарагая: трэба хутчэй да калгаснага праўлення бегчы.
Я прыпусціўся па дарозе. Прабег сто метраў, дзвесце — спацеў. «Не, лепей няспешна прайдуся, — думаю. — Яшчэ падумаюць людзі, што з урокаў уцякаю».
Да праўлення калгаса было не вельмі далёка: кіламетр, не болей. Гэты кіламетр я хутка прайшоў. І чым бліжэй падыходзіў, тым часцей тахкала маё сэрца, бо прадчуваў: нялёгка мне будзе.
Каля праўлення ні свайго бацькі, ні Косцевага я не застаў. І тады накіраваўся ў калгасны сад, здагадаўся, што там яны саджанцы выбіраюць.
У калгасным садзе працавалі толькі жанчыны-калгасніцы. Я некалькі разоў абышоў сад вакол, узіраўся пільна-пільна, ды дарэмна. Толькі цяпер зразумеў, што неяк размінуўся з імі.
Я сеў на пажоўклую траву, прытуліўся плячыма да ствала яблыні. На душы было трывожна, сумотна. І не дзіва. Хіба будзеш радавацца пасля гэтулькіх няўдач?
Я разумеў, што трэба вярнуцца назад, у школу, знайсці Косцю і разам з ім шчыра прызнацца ва ўсім тату, Вользе Пятроўне, Мікалаю Аляксандравічу, Пецю. Папрасіць у іх і ў сваіх аднакласнікаў прабачэння. Але хіба гэта лёгка?
Я сядзеў і думаў. Чаму са мною так здарылася? Чаму са мною, а не з кім іншым? Чаму? Я ўявіў, як наша школа выходзіць на суботнік. З шумам, з гоманам… Болей не мог заставацца адзін, у гэтым садзе. Усхапіўся і шпарка пакрочыў у школу.
На школьным двары мяне сустрэў Пеця. Ен стаяў і глядзеў на мяне.
— Пеця, — сказаў я, падышоўшы бліжэй, — пакліч Косцю, нам трэба…
— Косці няма, — перапыніў мяне Пеця.