Пан Вашамірскі ўпіваецца выключна снежнай беллю. Ён нічога іншага не бачыць і не чуе. Яму здаецца, што не чуе нават звону і бразгулак, стуку капытаў і іншых гукаў, але ў сапраўднасці гэтыя самыя гукі наводзяць яго думкі на тое, каб захапляцца дзіўнай беллю, якая выклікае ў яго неспадзяваныя, «геніяльныя» думкі аб улюбёным тэатральным мастацтве.
У кожную хвіліну ўсё новыя праекты мітусяцца ў яго галаве. То ён думае пабудаваць у сваім маёнтку такі тэатр, які бачыў у Парыжы. То хочацца яму перавесці трупу ў Варшаву. То думае распусціць студыйцаў і вярнуць іх да ранейшай прыгоннай працы, а з суседніх маёнткаў набраць новых, больш здольных людзей…
Кожная такая думка не можа разгарнуцца да канца. Ксёндз Марцэвіч, які сядзіць з левага боку, раптам стукнецца дрымотны ў бок пана Вашамірскага, і думка разбіваецца, як шкло, рассыпаецца, як гарох.
Злуецца пан Вашамірскі — і давай нанова думаць. І новая думка, не паспеўшы расцвісці, вяне і разбрызгіваецца, нібы кроплі спаміж пальцаў.
Адно застаецца не разбітым у панскай талаве — непакоенне аб студыі, якую ён пакінуў на цэлы дзень.
Санкі нясуць у даль гэтых чацвярых людзей.
Снежны вецер падхоплівае іхнія думкі-мары і кідае ў месячныя зялёна-белыя невады.
Вырастаюць прысады маёнтка.
Тройка кідаецца туды, як у казачную браму. Гучныя бразгулкі плаваюць, лунаюць у паветры і даносяць у маёнтак вестку, што пан вярнуўся.
З драцяных галін роўна абстрыжаных прысад падаюць уніз — на коней і людзей — лёгкія, кволыя сняжынкі. Яны на ляту сінеюць пад месячным ззяннем: якраз вішнёвы цвет у маёвым садзе… Бо зараз і пах ад іх пачуецца…
Вось-вось пад'едзе тройка да панскіх палацаў…
Вось-вось сустрэнуць яе на ганку аснежаныя каменныя львы.
Частка II
1. Вайна між рэжысёрам і драматургам
Аднаго разу пан Вашамірскі звярнуўся да рэжысёра і драматурга:
— Хачу пабачыць вынікі вашай працы. Надыходзіць час мастацкага жніва, шаноўныя панове.
— Мы стараемся, вяльможны пане, — сказаў на гэта ксёндз Марцэвіч. — Езу-Марыя нам сведкамі, як мы стараемся. І студыйцы гэта адчуваюць. Мой метад самы правільны, як Бог свят. За кожны недахоп, за самы малы пропуск у ігры — бізуны…
На гэта рэжысёр:
— Большасць студыйцаў выяўляе здольнасць. Многія захапляюцца ігрою без прынукі.
Вочы ксяндза Марцэвіча загарэліся:
— Як гэта без прынукі? З такой жывёлай, як нашы студыйцы, без бізуна не абыдзешся. Калі што зроблена, калі ёсць пэўныя поспехі, дык дзякуючы бізуну і пану богу. Вось што, ласкавыя панове!
Рэжысёр усміхнуўся, выцер хустачкай нос і пачаў расцяглым голасам:
— Шмат ёсць здольных сярод тутэйшых простых людзей. У гэтых дзяцей прыроды адчуваецца свежасць успрымання ўсяго прыгожага — усіх галін мастацтва. У Парыжы з іх быў бы толк. Выйшлі б з некаторых вялікія кампазітары, акторы, маляры і нават паэты. Некаторыя з іх дэкламуюць у часы добрага гумару імі самімі прыдуманыя вершыкі.
— Я аб вершыках не ведаю, — устрывожыўся пан Вашамірскі. — Ці варта ім дазваляць самастойна думаць? Немаведама да чаго дадумацца могуць…
— Як, Бог свят, гэта чыстая праўда! — узрадаваўся ксёндз Марцэвіч. — Я ім забараню прыдумваць вершыкі на хамскай мове, сапсуюць польскую мову.
Ксёндз Марцэвіч у часы рэпетыцыі галоўным чынам зварочваў увагу па чыстату акцэнтацыі польскай мовы, на тое, каб «хамская» мова ў некаторых герояў яго п'есы выгаварвалася смехатліва, праз меру груба, і на акуратнасць перадачы яго п'есы наогул.
Ксяндзу прыходзілася шмат спрачацца з французскімі педагогамі: ён уяўляў персанажаў сваёй п'есы не так, як бачыў іх у выасабленні студыйцаў пад кіраўніцтвам рэжысёра; часта з ім спрачаўся, гаварыў, што рэжысёр не ведае тутэйшага жыцця, тутэйшага быту.
Рэжысёр самаўпэўнена ўсміхаўся, глядзеў на ксяндза так, як глядзяць на блазна, і тлумачыў на ломанай польскай мове:
— Вялікі мастак (рэжысёр лічыў сябе вялікім мастаком) павінен толькі раз зірнуць у новы куток жыцця — і ён ужо ведае ўсе яго асаблівасці, усе яго спецыфічнасці. Вялікаму мастаку трэба давесці працу да канца, не перабіваць, а тады толькі крытыкаваць яго твор, і то не седзячы на ксяндзоўскай званіцы…