Чырвонаармейцы пачалі ўскокваць з-за сваіх укрыццяў. Баталаў зразумеў: Шарафутдзінаў скамандаваў атаку. Яму нават падалося, што скрозь грымоцце пачуў гучны выкрык камандзіра роты. Абвостраны слых затым улавіў нястройныя прыглушаныя галасы. Пакрысе яны ўсё больш і больш гучнелі, зліваліся ў агульны магутны крык: «Ра-а-а». Чырвонаармейцы рушылі насустрач гітлераўцам.
Збліжаліся хутка. Во сышліся…
У ход пайшло ўсё: штыкі, прыклады, кулакі.
Баталаў бачыў: невялікі, вёрткі, як мураш, баец круціўся сярод гітлераўцаў, і тыя ніяк не маглі яго ўлавіць. А ён, робячы імгненныя выпады, торкаў штыком то ў аднаго, то ў другога. Але вось спатыкнуўся, упаў. Момант аддзяляў яго ад смерці. На дапамогу «мурашу» кінуўся чырвонаармеец з ручным кулямётам. Два нямецкія штыкі перагарадзілі яму дарогу. Узмах «дзегцяром» — як булавой.
I яшчэ, яшчэ… Немец паспеў зачапіць кулямётчыку галаву, сарваў каску. «Мураш» ужо быў на нагах, у неверагодным скачку дастаў сваёй «трохлінейкай» гітлераўца. Далей яны, «мураш» і кулямётчык, прасоўваліся разам, прыкрываючы адзін аднаго.
I чырвонаармейцы, і гітлераўцы біліся, як б’юцца толькі ў смяртэльнай схватцы, калі кожны ўдар можа быць адзіным і апошнім.
Hi Баталаў, ні тыя, хто ў крывавай валтузні трушчыў адзін аднаму косці і рваў мускулы, не разумелі, што была то, можа, не столькі барацьба фізічнай сілы і зброі, колькі нерваў.
Бой дасягаў вышэйшага напалу, калі дастаткова было адной якой маленькай перавагі з таго ці другога боку, каб наступіў пералом. I тут раптам сярод лязгу, трэску, стогнаў і лаянкі прагучаў высокі, пранізлівы, як посвіст снарада, голас. Ён быў такі дзікі і жудасны, што рэзка прарваўся скрозь мешаніну ўсіх іншых гукаў. Адразу затым здарылася неверагоднае: гітлераўцы атарапела застылі. Некалькі секунд яны стаялі нібы паралізаваныя тым адчайным лямантам, у якім чуліся і боль, і жывёльны страх, і бяссільная роспачная лютасць. Крычаў немец. Падобна было, што ён звар’яцеў. Чырвонаармейцы таксама ў недаўменні спыніліся, разгубіліся: біць іх, калі яны не супраціўляюцца, ці не? Адзін быў замахнуўся вінтоўкай, патрымаў яе над галавой і апусціў.
Нарэшце шок, які ахапіў гітлераўцаў, прайшоў, і яны вопрамеццю кінуліся назад.
Баталаў крутнуўся да ардынарца.
— Не, ты бачыў, Караневіч? — Нервозным нямоцным рыўком тузануў на ім каску, як паправіў.— Ты зразумеў? Не вытрымалі, зжахнуліся.
Пад вокам Караневіча бліснула на сонцы ці то кропелька поту, ці слязінка.
У сваім ваенным жыцці Баталаву не мала даводзілася радавацца перамогам. Аднак ён не ведаў, што радасць можа быць такою ўзрушлівай, як гэтая. Разумеў, шукала выйсце нервовая энергія, эмоцыі бралі верх над розумам — і не мог стрымаць іх. На момант штосьці падобнае цьмяна мільганула ў далёкіх мінулых днях, калі сярод гарачых пясчаных барханаў панурыя людзі ў чалмах кідалі ў кучу свае вінтоўкі і шаблі. Ды не, то было не такое. Цяпер, здавалася, нешта надзіва вострае ўпівалася яму ў душу, у кожную клетачку яго істоты.
Больш, чым сама першая маленькая перамога, абрадавала Баталава тое, што хавалася за гарачым «не вытрымалі». Цяпер у гэтых двух словах яму пачулася штосьці большае, чым тады, калі яны толькі прамільгнулі, штосьці такое, што вяртала іх у свядомасць яшчэ і яшчэ.
— Таварыш камбат! — азваўся за спіною ў яго сувязіст.
Баталаў не павярнуўся, працягнуў руку. Сувязіст паклаў яму на далонь вільготную ад потных рук трубку.
Званіў камандзір чацвёртай роты Вішняк. Рота пачала адыходзіць назад, да лініі першай траншэі. Але капітана спачатку ўразіла не столькі паведамленне старшага лейтэнанта, колькі балючая, як востры ўдар, думка: «Не вытрымалі!..» Словы, якія мінуту таму назад прыйшлі да яго з такім радасным, значным сэнсам, цяпер сталі жорсткімі і бязлітаснымі. Сэрца не хацела верыць, спадзявалася: зараз Вішняк пазвоніць — зноў наперад пайшлі… Дык што, чакаць? Не!
— Садоўнікаў, застается за мяне! — Грозная ўтрапёнасць бліснула ў вачах Баталава. Ён ірвануў з сябе бінокль, каб не целяпаўся на шыі, кінуў яго ад’ютанту старшаму.
— Куды вы?.. Вам нельга туды!..
Камбат не пачуў перасцярогу, ён ужо ўвесь быў там, у чацвёртай роце.
Раскатваліся, перахлёстваліся кулямётныя чэргі. Злосны посвіст куль густа прашываў гарачае, насычанае кіславатым парахавым смуродам паветра. Гітлераўцы заўважылі Баталава і Караневіча, якія перабягалі за дрэвамі і платамі, стралялі па іх прыцэльна. «Заб’юць!» — пранеслася ў галаве Баталава. Ён упаў за дрэвам. Выцяўся шчакою аб камель, але не пачуў болю. Перавёў дых. Ціскануў далоняй каску на галаве, каб асела ніжэй, выглянуў з-за тоўстага ствала.