Градулевіч памалу кіўнуў галавой, і было незразумела, ці ён гэтым кіўком адказваў на словы камбата, ці сказаў нешта самому сабе.
Баталаў загадаў, каб адно аддзяленне паўзком наблізілася да гітлераўцаў, адцягнула на сябе ўвагу і дало магчымасць байцу перабегчы да бліжняй хаціны.
Задыханы, узмакрэлы вярнуўся Караневіч.
Усё адбывалася як па загаду: перапаўзлі, адцягнулі… Градулевіч, прыгнуўшыся, шпарка кінуўся да будыніны. Дабег, стаў за вуглом. Баталаў назіраў за ім з надзеяй і верай.
На траншэю, у якой заселі варожыя аўтаматчыкі, пасыпаліся міны. Клаліся яны густа і прыцэльна. У паветра разам з зямлёю ўзляталі розныя абломкі, ашмоцце. «Снайпер, Атаманчук, здорава лупіць!» — падумаў Баталаў з ухвалай пра камандзіра мінамётнай батарэі. У яго зацеплілася прыязкасць да ваўкаватага, негаваркога старшага лейтэнанта. I за тое, безумоўна, што цэль удала накрыў, і — што даў нарэшце магчымасць пахваліць яго. На вучэннях амаль заўсёды складвалася так, што Атаманчука ўшчуваць даводзілася. То адно ў яго не так атрымлівалася, то другое.
Страляніна спынілася. Адразу, як абарвалася. Стала ціха-ціха. Камбат паглядзеў туды, дзе стуліўся быў за хацінай Градулевіч. Яго там ужо не было. Капітан знайшоў яго за тоўстым дрэвам, бліжэй да варожай траншэі. У той жа міг баец вьаскачыў з-за дрэва, сігануў да дзота. «Ско-осяць! — жахнуўся Баталаў.— Чаму ж не паўзком?»
— У атаку, за мной! — Ён ускінуў угору руку з пісталетам. Вокліч яго прагучаў на нейкую долю мінуты раней, чым затрашчаў кулямёт.
Ва ўсведамленні Баталава білася цяпер адно: бегчы, бегчы… Да той шэрай пашчы амбразуры, якая вырыгвала смертаносны свінец, Баталаў бег, сігаў цераз абломкі бярвенняў і друз, цераз варонкі ад мін. Бег і не бачыў, як Градулевіч шпурнуў гранату і сам упаў.
Выбух ахутаў дзот пылам. Кулямёт змоўк. Аднак як толькі пыл развеяўся, ён зноў застрачыў. Рота была перад ім як на далоні. Градулевіч прыўзняўся наўколенцах, сарваў з рэменя другую гранату. Пахіснуўся, але ўсё ж здолеў шпурнуць яе.
У след за выбухам пакацілася «ура». Спачатку слаба, разрознена, потым гучней і дружней. Байцы ўскоквалі і беглі. Наперадзе, з бакоў у Баталава дзяўблі зямлю кулі. У паветры свістала і верашчала. Дзіка, пранізліва, працінаючы сэрца ледзянымі колікамі, ад якіх усярэдзіне штосьці тужліва сціналася, нібы зацягвалася тугой пятлёю. Але жуда і страх не гасілі запал бою, не змушалі спыніцца. Наперад, счапіцца ў бойцы з усіх высілкаў душы і мускулаў! 3 усёй дужасцю, якую пачуў у сабе, калі рвануўся сюды са свайго каманднага пункта. Біць і біць ворага… Чырвонаармеец, які бег наперадзе Баталава, спатыкнуўся, упусціў вінтоўку. Яна ўпала пад ногі. За яе зачапіўся шматок нейкай шэрай паперы, прынесены ветрам з нямецкага боку.
Нехта высокі, з перавязанай рукою пачаў абганяць Баталава. Захоплены атакаю, капітан не адразу пазнаў Вішняка. А калі пазнаў, крыкнуў:
— Куды ты, паранены?
Старшы лейтэнант забег яму наперад і сігаў на які крок ад яго. «Прыкрывае мяне»,— мільганула ў галаве Баталава. Ён хацеў тузануць камандзіра роты за рукаў, ды толькі пальцамі дацягнуўся.
Забівала дыханне. Ён адчуваў, што крокі яго робяцца ўсё карацейшыя, мускулы слабеюць. I Вішняк… Збоку бяжыць. Адстае? А траншэя — вось ужо яна… 3 высокім пясчана-жоўтым брустверам. Але чаму ён такі высокі бруствер?.. Яны што, драпаюць?.. Той, шыракаспіны…
I яшчэ вунь, яшчэ…
Гітлераўцы кінулі траншэю. Цяпер Баталаў бег да аднапавярховай камяніцы, што метраў за сто цягнулася паралельна траншэі доўгай чырвонай сцяною. У камяніцы немцы паспрабавалі зачапіцца.
Баталаў абагнаў Вішняка. «Ура-а!..» 3 праёма акна ў цэнтры будыніны прама на яго вытыркнулася дула аўтамата. Баталаў адскочыў за дрэва, стрэліў. Аўтаматная чарга скасіла двух чырвонаармейцаў. Два другія паспелі схавацца за драўляны калодзеж. У вокны паляцелі гранаты. Яшчэ… Яшчэ… I зноў: «Ура-а!..» Зацятае, надрыўнае. Нібы са стогнам.
Спыніўся Баталаў каля пашчапаных кулямі і асколкамі разнасцежаных дзвярэй, зняў з галавы каску, сцёр далоняй пот з распаранага лба. Паглядзеў на запылены, з бруднымі падцёкамі твар ардынарца Караневіча. Падумаў, што і ў самого, відаць, такія раўчукі на шчоках, правёў па іх рукою. Пачуў, як бы хтосьці церануўся яму аб бот. Ён пераступіў з нагі на нагу. Але зноў пачулася: церануўся і ціхенька заскуголіў. Баталаў зірнуў, няўцямна лыпнуў вачамі: што за праява! У халяву бота тыцкаўся пысай аблавухі чорна-рабы шчанюк. Капітану закарцела капырснуць гэтага няўклюду, каб аж перакуліўся. Яго толькі тут не хапала. Адкуль ён узяўся?.. 3 будыніны выпаўз, маці шукае? А сам насустрач смерці сваёй грабецца, дурніца…