(3 дзённіка нямецкага ваеннага свяшчэнніка Эрыха Нікеля. 14 ліпеня 1941 года. «Паведамленні Савецкага Інфармбюро». Масква, 1944. Т. 1 С 267).
VII
Пад вечар батальён дасягнуў Паўночнага паравознага дэпо. Знясіленыя за дзень цяжкага наступлення байцы ледзь адольвалі стому. Але прыпыняць наступленне ніяк нельга было. Абстаноўка вымагала як найхутчэй выбіць гітлераўцаў з дэпо. Гэта істотна дапамагло б тым падраздзяленням, якія вялі баі яшчэ на гарадскіх вуліцах.
Разведка далажыла, што дэпо і прылягаючая да яго тэрыторыя бітком набіты кулямётамі, мінамётамі, гарматамі. Ісці ў лоб, штурмаваць дэпо нельга было — пашлеш людзей на яўную згубу. 3 тылу б ударыць…
Камбат аглядваў наваколле, разлінеенае пачарнелымі рэйкамі з паравозамі і вагонамі ў тупіках, з будкамі стрэлачнікаў і яшчэ нейкімі службовымі збудаваннямі абапал пуцей. Спатнелы твар яго сурова застыў. На ім жылі толькі вочы.
Так ён стаяў некалькі доўгіх мінут. Пасля крута павярнуўся да сувязіста:
— Выкліч полк.
Расказаў пра свой план абходнага манеўра маёру Вайнтраўбу. Папрасіў: калі ёсць сувязь са штабам знішчальнага батальёна — каб прыслалі каго са сваіх разведчыкаў. Пагаварыўшы з маёрам, хвіліну пасядзеў у задуменні, затым выклікаў камандзіра чацвёртай роты Вішняка.
Пакуль чакаў яго, думаў пра свой дзёрзкі план.
З’явіўся Вішняк.
— Слухаю вас, таварыш капітан!
— Вось чаго я паклікаў цябе,— нетаропка загаварыў камбат.— Неабходна даць фашысту па патыліцы.— I, ці то загадаў, ці пытаў згоды, неспадзявана весела дадаў: — Так даць, каб яму ажно ў вачах пацямнела.
— Значыць, па патыліцы? — перапытаў Вішняк. Ён стараўся зразумець, што тут да чаго.— Непрыкметна абысці дэпо — і адтуль?
— Так, абысці. Трэба, каб ты выдзеліў два аддзяленні, і думаю забраць у цябе ўзвод кулямётчыкаў малодшага лейтэнанта Ярохіна.
Вішняк ледзь-ледзь прыжмурыў вочы.
— Ярохін дасць. Лоўкі камандзір.— Ён сказаў і квола ўсміхнуўся перасохлымі пабялелымі губамі.
— Баліць? — Баталаў кіўком галавы паказаў на яго параненую руку.
— Пакуль жаніцца — загаіцца,— пажартаваў старшы лейтэнант прытворна-весела.
— Прыдадзім Ярохіну таксама два мінамёты. Як абыдуць, няхай інтэнсіўна абстраляюць, даюць чырвоную ракету і кідаюцца ў атаку. Ракета будзе для нас сігналам: наперад! — Камбат прачытаў у вачах Вішняка нейкае пытанне.— Што незразумела?.. A-а, ну так… Узвод правядзе разведчык знішчальнага батальёна. Ён мясцовы жыхар, яму прасцей… Ты пасядзі крыху, адпачні, зараз ён павінен з’явіцца.
Непрацяглая пауза, якая ўсталявалася затым, была кароткім адпачынкам для абодвух.
— Паслухай, Вішняк, а можа, табе ўсё ж трэба пайсці ў санчасць? — Баталаў злёгку крануўся перавязанай рукі камандзіра роты.
— Ды не, драпіна ж. Зажывае ўжо, пальцы во — бачыце? — Ён паказаў, якія яны, пальцы, што вытыркаліся са жмуту бінта, рухавыя — энергічна пашавяліў імі, сціснуў У кулак.
— Ну добра, добра, не паказвай, а то толькі руку натрудзіш.
Перадвячэрняе сонца залівала наваколле чырванаватым святлом.
Неўзабаве прыйшоў разведчык.
— Добрага здароўя! Прыбыў у ваша распараджэнне, таварыш капітан.
Баталава ў другі раз прыемна здзівіў голас Ткачова — высокі, моцны, але мяккі, не пранізлівы нават і тады, калі Ткачоў гаварыў рэзка.
— Антон Пятровіч! Добрага здароўя! Вас мне дужа не хапае,— Камбат паклаў руку яму на плячо.— Даруйце, кожная хвіліна дарагая. Так што — адразу да справы. Зможаце непрыкметна правесці нашу групу на той бок дэпо?
Ткачоў на хвіліну задумаўся і сказаў рашуча:
— Я гатоў.
— Так я і ведаў, Антон Пятровіч. То зараз старшы лейтэнант паставіць камандзіру групы задачу, і дзейнічайце
Гледзячы ўслед Вішняку і Ткачову, якія пакіраваліся ў распалажэнне роты, Баталаў прыгадаў малодшага лейтэнанта Ярохіна, ад якога цяпер залежала вельмі многае. Дакладней, не проста прыгадаў — уявіў яго. Як ён стаіць перад камандзірам роты, трохі прыўзняўшы пакатыя плечы, і пільна-пільна, быццам хапае на ляту, слухае кожнае яго слова.
Пасля, пакуль чакаў, калі пачнецца страляніна па другі бок дэпо, камбат таксама час ад часу вяртаўся думкамі да камандзіра ўзвода. Успамінаў пра яго з цеплынёй і павагай, якія нараджаюцца да чалавека, што выклікае да сябе поўны давер.
Баталаву не раз даводзілася чуць, як малодшы лейтэнант у размовах з чырвонаармейцамі даводзіў: «Няхай Гітлер не думае, што мы яму даруем. Нікуды ад нас не схаваецца. Пасадзім яго на штык, як у песні пяецца: «Барон фон дэр Пшык папаў на рускі штык, застаўся ад барона толькі пшык». Было ў гэтай зухаватасці і нешта лёгкае, па-юнацку наіўнае, і тое шчырае, чалавечае, што ішло ад перакананасці і веры.