— Ці маеш сувязь з Вішняком? — спытаў камбат.
— У яго такая ж карціна — слабей агрызаюцца.
Ускорасці Шарафутдзінаў і Вішняк паведамілі, што дэпо ачышчана ад фашыстаў. Баталаў накіраваўся туды.
Вось і зроблен крок наперад. Хай сабе і малы, нязначны, кропля ў моры — ды наперад жа, да перамогі. Толькі калі ж яна будзе, перамога? Далёка яшчэ да яе, далё-ёка. I якой цаной давядзецца яе здабываць! Не, зусім не так,як спявалі — «малой кровью, могучим ударом»… Баталаў, шчыра прызнаючыся сабе, аднаму сабе, не ўяўляў, калі будзе канец вайне. Адно не цьмела ў яго сэрцы: вера ў пера могу. Яна была горкая і балючая, аднак жыла, каранілася там глыбока. I ён ведаў,— што яна, хай, можа, сто разоў забітая, ды навек жывая, застанецца там назаўсёды. Адзін крок… Малы, нязначны. Але ён як бы раскрываў Баталаву вочы на нейкую перамену, якая адбывалася з ім. I ў той жа час гэтая перамена напомніла яму аб чымсьці нязменным, што заставалася ў ім, па-ранейшаму гарачым і ўзвышаным. Песня?.. Тая песня?.. Дык што яшчэ акрамя бравурнай самаўпэўненасці несла яна ў яго душу? Можа, усё ж і ў ёй неяк жывілася гэтая вера, якая цяпер дае яму сілу?.. Нязначны крок… А чаго толькі не было за гэты дзень!..
Чырвонаармейцы, асталяваўшыся ў дэпо, адпачывалі. Сядзелі, ляжалі доле. Поўныя стомы, трывожнага напружання, хрыпла адкашліваліся, сплёўвалі асадак пылу, парахавой і тратылавай копаці. Хто курыў, хто грыз сухар. Зняможаныя, яны вяла лаялі бандыта Гітлера і яго зграю. Найбольш неўгамонныя, імкнучыся заглушыць журботныя думкі і пачуцці, перасмешнічалі.
Баталаў абыходзіў падраздзяленні. Заўважыў Галаўчэню-Шакірзянава, прыпыніўся. Сяржант прываліўся спіною да пачарнелай сцяны, выцягнуў на падлозе ногі, спаў. На яго каленях ляжала галава чарнявага байца, якому, відаць, сніўся нейкі сон, бо ён гучна цмокаў губамі. 3 твару баец быў зусім хлапчук, але, прыгледзеўшыся, Баталаў пабачыў у ім нешта ад выгляду чалавека сталага і сур’ёзнага.
Ад купкі байцоў даляцеў нядружны смех. Наблізіўшыся, камбат пачуў:
— Я ў яго пытаю: «Як так — бацька твой быў бяздзетны? Адкуль жа ты тады?» — «А я, кажа, з Мазыра».
Зарагаталі весялей, загаманілі: «Малайчына мазыранін, ведае, якога ён роду-племя!..»
Баталаў таксама ўсміхнуўся сам сабе: жыццё, што ні кажы, бярэ сваё.
— А ты чаму не смяешся? Як сыч сядзіш,— накінуўся на кагосьці Кірычэнка (Баталаў па голасе яго пазнаў).— Можа, зноў драпануць хочаш?
I зноў знаёмы голас — хрыплаваты, радавога Дудкі:
— Я таксама… Ты не пачуў.
— Гэта не смех, калі ён за губой застаецца. Запомні: хто ў вайну ўмее смяяцца, той добра ваюе. Колькі гаварыў табе: будзь байчэйшы! Гэта ты і дома такі будзеш, як з вайны прыйдзеш, з дзеўкамі? Не, брат, той не мужык, хто не завядзе каня ў аглоблі, а дзеўку ў каноплі.
«Ну, муштруе!» — Баталаву захацелася заступіцца за хлопца: навошта няшчадна так падсмейвацца з чалавека? Ды падумаў: «Хай сам дае здачы, баец жа!»
Пайшоў далей. Пачуў за паравозам, які высіўся чорнай глыбай, грубаваты голас:
— Чаго ён так замахаў рукамі?
— Не бойся, гэта спрасоння,— адказаў яму другі, мяккі, юнацкі, у якім прабівалася ледзь улоўная хрыпата.
— А ён спрасоння не ўрэжа па кумпалу? Як таму фрыцу?
— I сапраўды, адсунься, а то яшчэ прымроіцца яму, што ты немец. Ха-ха-ха!
Натомлены камбат хадзіў і прыслухоўваўся да слоў, да ўздыхаў, да прытоенай знямелай сцішанасці. Падыходзіў да чырвонаармейцаў, пытаўся пра настрой, пра самаадчуванне і ішоў далей ад купкі да купкі.
Пагаварыў з Вішняком. Якія страты панесла рота, які яе маральны і баявы стан. Глядзеў на ўчарнелага, з хмурымі варухлівымі бровамі старшага лейтэнанта, падумаў, што, відаць, дужа цяжка яму, параненаму. А ўслед за гэтай думкай, можа, нейкім чынам і выкліканы ёю, нагарнуўся ўспамін, які на момант перанёсяго ў прасторную, залітую святлом вялікай хрустальнай люстры залу.
Быў палкавы вечар. Духавы аркестр іграў стары вальс, кружыліся радасныя шчаслівыя пары. Падцягнуты Вішняк танцаваў, ледзь прыкметна ўсміхаўся падпухлымі, як у дзяўчыны, губамі. У яго статнай, з россыпам саламяна-залацістых валасоў партнёркі прамяніліся вочы. Баталаў любаваўся імі, радаваўся: шчаслівая маладосць! Ну чаму ж ёй не быць шчаслівай у мірным жыцці пад чыстым высокім небам і ясным сонцам!..
У дэпо пачулася: «Да катла!» Кухары прынеслі ў вялікіх тэрмасах гарачую страву, гучна распытвалі, дзе якая рота, і спяшаліся хутчэй пакарміць байцоў.
Сонца кацілася ўніз. Бралася на падвячорак. Камбат захацеў агледзець у бінокль наваколле — праз паўгадзіны трэба ж наступаць далей,— выйшаў з дэпо. У твар яму пырснулі касыя прамяні. Ён прыжмурыў вочы, адвярнуў галаву. 3 боку ад варот убачыў накрытыя плашч-палаткай насілкі. Падышоў, адхінуў плашч-палатку і анямеў: на насілках ляжаў малодшы лейтэнант Ярохін. Да лоба яго прыліпла густая акрываўленая пасма светлых валасоў, вялікія нерухомыя вочы невідушча глядзелі ў бялёса-рэдзенькае неба.