Немец шпарка ўсхапіўся.
— Іх найн Фрыц, іх Фрыдрых.
— Адзін чорт — акупант пракляты.— Шарафутдзінаў, смуглы, плячысты, стаяў, крыху нагнуўшы галаву, набычыушыся.— Дык глядзі, крычы на ўсю глотку. I папярэджваю, каб дурное не прыйшло табе ў башку, я разумею па-нямецку. Пачынай.— Ен, відаць, хваляваўся і таму гаварыў з больш моцным, чым звычайна, акцэнтам.
Шнеккенбургер ступіў да самага акенца, каля якога стаяў камандзір роты, глыбока ўздыхнуў, набраў у лёгкія паветра.
— Дойтшэ зольдатэн! — крыкнуў зычна. Голас яго ўздрыгнуў. Але наступныя словы фельдфебель пракрычаў яшчэ гучней. Гаварыў, што разам з іншымі ваеннаслужачымі нямецкай арміі здаўся ў палон, каб пазбегнуць кровапраліцця, што Гітлер развязаў злачынную захопніцкую вайну на шкоду і нямецкаму народу і што сумленным немцам не варта слухаць нацыстаў, а трэба складваць зброю.
Калі ён скончыў, усё ў наваколлі адразу нібы здранцвела — такой насцярожлівай стала цішыня. Яна быццам завісла на дахах будынкаў, нерухомых паравозах, ствалах нацэленай на дэпо зброі.
Разарваў яе высокі тонкі голас, які праз мінуту вырваўся з дэпо, сыпануўшы траскучай скорагаворкай. Шнеккенбургер крутнуўся да Шарафутдзінава, збянтэжана залыпаў вачамі:
— Сказаль, хай і другія гавор’яць, калі яны здаліся плен.
Лейтэнант таксама збянтэжыўся. Вось гэта фокус! Хто б мог падумаць, што так павернецца! Больш за ўсё ён дапускаў, што гітлераўцы ў адказ свайму нявернаму фельдфебелю адкрыюць агонь. А тут — правяраюць. Чаму? Сапраўды кранулі іх за жывое словы Шнеккенбургера? Ці паздзекавацца, панасміхацца, бо не вераць, што не адзін ён падняў рукі?
— Скажы ім, што другія адпраўлены ў штаб.— Шарафутдзінаў строга звёў бровы.— I яшчэ раз паўтары зварот свой.
Фельдфебель паўтарыў. Выслухаў адказ і яшчэ больш разгублена, бездапаможна паглядзеў на камандзіра роты.
— Яны каж’юць…— ён змоўк, пакутліва каўтануў сліну. Шаркнуў далоняй па чырвоным узмакрэлым твары.
— Чаго цягнеш валынку? Гавары! — Вочы лейтэнанта глядзелі на яго з пранізлівай нянавісцю.
— Яны каж’юць, што я шакаль, здраднік. I яшчэ… Не знайт, як сказайт рускім слофам. Не красіва каж’юць.
Шарафутдзінаў далажыў Баталаву.
Калі ў Баталава ўзнікла думка, каб паланёны гітлеавец «пагаварыў па шчырасці» са сваімі шкадлівымі супольнікамі, ён, праўду кажучм, не дужа верыў у поспех гэтай задумы. Перамогі закружылі, затлумілі фашыстам галовы. Арыйцы, вышэйшая раса… Закліканая гаспадарыць, панаваць над усімі… Тым не менш слабая надзея зацеплілася ў сэрцы камбата, што не кожны з тых, каго паслаў на нас Гітлер,— бандыт, рабаўнік, чалавеканенавіснік. Там яшчэ пульсавала максімалісцкая рамантызацыя лозунга: «Пралетарыі ўсіх краін, яднайцеся!» Рамантызацыя, якая бруілася нібы глыбінны крынічны струмень, чысты і светлы, і жывіла яго сумленне, яго грамадзянскі духоўны свет… Камбат пераконваў сябе: усяк можа павярнуцца, ёсць жа ў Германіі рабочы клас. Вунь і капітан Садоўнікаў расказваў: прайшла чутка, быццам на ўчастку суседняй дывізіі бомба не разарвалася — выцягнулі яе, разабралі, а там замест толу пілавінне… Ну чаму не можа быць такога? Бомбы ж не сам Гітлер робіць і не яго генералы… «Не, гадзючы выпладак, свет шырокі не для таго, каму боты ціснуць. Будзе табе з усіх бакоў і горача, і болеча!..»
Баталаў сцепануў плячамі, быццам скінуў з сябе нерашучасць.
— Фельдфебель перадаў словы, што ў полымі нашай вызваленчай барацьбы адродзіцца рэвалюцыйны рух рабочага класа Германіі? — патрабавальна спытаў у Шарафутдзінава.
— Не яшчэ.
— Абавязкова хай скажа, абавязкова.
Але сказаць іх Шнеккенбургеру не давялося. Голас яго, толькі загучаўшы, патануў у страшэнным грымоцці.
Побач з камандным пунктам Шарафутдзінава паўстала сцяна дыму і агню. Міны сыпануліся градам.
Бой пачаўся.
Спачатку Баталаву здавалася, што ён узгарэўся так жа інтэнсіўна, як і за Паўночнае дэпо. Аднак неўзабаве камбат пераканаўся — не, інакш. 3 другога сектара немцы не так заядла стралялі, як з першага. «Што ў іх там, агнявых сродкаў меней?» — падумаў Баталаў. У галаве яго раптам нясмела, насцярожана мільганула: «Ці, можа, усё ж словы фельдфебеля?.. Можа, яны хоць крайком зачапілі каго?»
Затым думка: дзе, аднак, трэба нанесці мацнейшы ўдар? Дзе? На роздум у яго пайшло не больш як паўмінуты. Загадаў ад’ютанту старшему батальёна:
— Забяры ў Гарнагі і перадай Шарафутдзінаву два «максімы» і два мінамёты.
Капітан Садоўнікаў здзівіўся гэтай, як ён сказаў, прапандыі. Шостай роце, якая наступала на першы сектар, і так цяжэй было, чым пятай. Дык яе яшчэ і аслабіць трэба?