Баталаў прыгледзеўся да яго, пазнаў: кулямётчык ручнога кулямёта радавы Кірычэнка, на вучэбнай стральбе са ста магчымых выбіваў дзевяноста восем — сто ачкоў.
3 лугу падзьмуў вецер, прынёс пахі красак і парахавога дыму.
I для Баталава самога, і для ўсіх было нечаканым, калі ён праз мінуту са знарочыстай жартаўлівасцю кінуў:
— Гэта добра, што мы ўсе злуёмся. Калі чалавек раззлуецца, у яго, кажуць, сілы і адвагі большае. Правільна я гавару, баец Кірычэнка?
— У асноўным правільна, таварыш капітан.
— Чаму — у асноўным?
— Бо гэта — у каго ад чаго. У некаторых — дык ад страху. Правільна я гавару, Валодзька? — у сваю чаргу спытаў Кірычэнка ў Дудкі.
Дудка зноў пачырванеў, байцы заўхмыляліся. Усе ведалі смешную гісторыю, на якую намякаў Кірычэнка.
Адбылася яна з Дудкам незадоўга да прызыву ў армію. Ішоў ён каля нешырокай плыткай рачулкі. 3 ягад вяртаўся. Нахадзіўся па лесе за паўдня — дык ледзь ногі перастаўляў. Раптам за спіною пачуў пагрозлівы роў. Азірнуўся — а да яго, адбіўшыся ад статка, які пасвіўся непадалёку, ляціць бык. Апусціўшы галаву да зямлі, вось-вось падчэпіць на рогі. Хлопец не памятаў, як адным махам сігануў на другі бераг. I кошык як быў поўны, так і застаўся. Пасля ўжо колькі ён ні спрабаваў зноў пераскочыць рачулку ў тым месцы — не змог. Усё плюхаўся ў ваду.
I трэба ж было яму прагаварыцца пра тое здарэнне! Сядзелі аднойчы пасля заняткаў па тактыцы бліжняга бою, задымілі цыгаркамі. Але дзе калі было, каб моладзь уседзела ціха! Пачалі прыгадваць розныя вясёлыя, смешныя гісторыі. Ну, Дудка па прастаце душэўнай і расказаў пра быка. Рогату было — на ўсё наваколле. «Валодзька, а ты недарэмна драпануў ад такога звера? У яго, можа, рогі былі — як сухія чараціны…» — «А то не заяц быў, Валодзька? Зайчыныя ж вушы тырчаць, як бычыныя рогі…» Цяпер як што — «Валодзька, табе не сніўся бык з зайчынымі вушамі?..»
Дудка не крыўдзіўся: хай пажартуюць зубаскалы, калі ім хочацца. Сам злёгку расцягваў губы ў наіўнай усмешцы.
Над імі прасвістаў снарад, бабахнуў метраў за трыста ад траншэяў. Недзе злева доўга басавіта — бух-бух-бух — пацягнуў чаргу буйнакаліберны кулямёт. «На ўчастку чацвёртай роты»,— міжвольна адзначыў Баталаў, прыслухаўшыся.
— Усё мацае, злыдзень, прыстрэльваецца.— Галаўчэня-Шакірзянаў пасунуў на патыліцу каску. Сціснуў кулакі, потым павольна разняў пальцы, быццам не ведаючы, за што зачапіць рукі.
Хвіліну стаялі моўчкі. Дудка злавіў зубамі галінку асінкі, што навісала над тварам, перакусіў яе і зморшчыўся ~ адчуў на языку гаркоту.
Цяпер, калі непрыемная гаворка скончылася сама сабою, Баталаву захацелася сказаць байцам нешта падбадзёрлівае. Такое, што адганяла б змрочныя думкі, настройвала на аптымістычны лад, неабходны ўсім у гэтых выключна цяжкіх абставінах, як само паветра.
— Неўзабаве, таварышы чырвонаармейцы, мы рушым наперад.— Ён сказаў і глыбока ўздыхнуў, быццам гэты ўздых спатрэбіўся яму, каб сказаць нешта яшчэ больш важнае і значнае.— Я ўпэўнены, што кожны з нас пойдзе ў наступ на паганых гітлераўцаў з адной думкай у сэрцы: у вогненную буру Радзіма паслала нас, каб мы абаранілі жыццё ад чорнай, раз’юшанай, нахабнай сілы.
Баталаў гаварыў не толькі чырвонаармейцам, а і сабе. У сказанае ўклаў і тое набалелае, што скіпелася ў ім пакутлівай немаччу, і гарачую прагу перамогі, і веру ў яе. А ў напружанай, растрывожанай душы глыбока і ўзрушана адчуваў, можа, нават не столькі самую веру, колькі зацятае, непераадольнае жаданне верыць.
На небе, напаўзаючы з поўдня, збіраліся хмары. Баталаў паглядзеў, як светлы празрысты блакіт зацягваўся шэранню, зірнуў на вялікі гадзіннік, туга прымацаваны да рукі цёмна-жоўтым бліскучым раменьчыкам. Стрэлкі паказваля шаснаццаць гадзін трыццаць пяць мінут. Пара было ісці ў штаб. Ён развітаўся з чырвонаармейцамі і пайшоў.
Ступіўшы некалькі крокаў, ён, мусіць, адчуў, што ардынарац не ідзе. Азірнуўся. Караневіч нешта запісваў у блакнот. Бялявы, тонкі, у выцвілым, але чыстым баваўняным абмундзіраванні, якое было яму па фігуры, ён нагадваў падлетка. Быццам вось-вось устаў з-за парты, выйшаў са школы. Баталаў нічога не сказаў яму, толькі падумаў: «Што ён усё запісвае?»
Капітан ішоў разам з Гарнагам. Лейтэнант расказваў, што разведчыкі Жлобінскага знішчальнага батальёна выявілі новае кулямётнае гняздо. Лявей ад будынка лазні, калі глядзець ад Дняпра, у акопе. Досвіткам яны пераправіліся праз раку, іхні камандзір узвода Ткачоў — прама да яго.
Па просьбе штаба палка разведчыкі ўвечары прабіраліся ў раён рынку: штаб цікавіўся, ці не размясцілі немцы за рынкам свае мінамёты альбо артылерыю. Калі яны праходзілі каля лазні, яшчэ нічога там не было. А вяртаючыся перад світаннем назад, ледзь не наткнуліся на акоп. Каб фрыц не кашлянуў, прама на яго напароліся б.