У тым баку, дзе быў вызвалены Жлобін, шырока разгаралася чыстая зара. Там займаўся малады летні дзень. Над балотам, дзе нядаўна сцякалі крывёю чырвонаармейцы, расплывалася бледна-шэрае святло, ледзь-ледзь падрумяненае ружаватым водбліскам там, дзе пятляла Беліца.
— Караневіч!
— Слухаю, таварыш капітан!
— Перакладзі яму,— камбат паказаў вачамі на нізкага кашчавага немца,— што мы будзем іх біць усюды, дзе яны ёсць. Чуеш? Усюды… Перакладзі.
Ён сказаў гэта такім тонам, што гітлеравец міжвольна зірнуў яму ў твар, але не вытрымаў сустрэчнага позірку: столькі ў ім было ўсяго — і адкрытага выкліку, і крыўды, і бязмежнай пагарды, і нянавісці. Тонкія губы-пасачкі гітлераўца смыкнуліся, павольна расцяліся.
— Не турбуйцеся перакладаць, я ўсё разумею,— загаварыў ён чыста, не скажаючы слоў.— За што вы збіраецеся нас біць? За тое, што мы, немцы, людзі вышэйшай, чым вы, культуры?
— Цікава, з якой гэта нагоды рускую мову ты так вывучыў? Збіраешся панаваць тут над намі? Ці, можа,— каб Пушкіна чытаць?..— У апошнія словы Баталаў уклаў увесь свой бязлітасны сарказм, які не хацеў і не мог схаваць.
Паказалася сонца. Яно было чырвонае, не зыркае. Баталаў, прыжмурыўшы вочы, паглядзеў, як яно ўзыходзіла. Здавалася, цікавасць да палонных у яго адразу прапала і ўсе думкі цяпер былі недзе там, у свеце цяпла і чысціні, якімі адвечна цешылася і ніколі не перастане цешыцца чалавечае сэрца. Ці, можа, ён проста даваў сабе невялічкі адпачынак, каб трохі больш акрыяць і быць мацнейшым за гэтага фашыста? Так працягвалася хвіліну.
— Свету вядома, што культура нямецкага народа і фашызм — з’явы адна адной супрацьлеглыя,— Баталаў злёгку, ледзь прыкметна, кіўнуў галавою, нібы пацвярджаючы гэтую думку, і на момант зноў даў волю сваім пачуццям, пакпіў: — Так вось, ясснавяльможны пан. А біць мы вас будзем за тое, што вы — фашысты. Вось за што. I немцы таксама, прыйдзе час, па ўсёй строгасці асудзяць вас.— Ён зноў узлёг на штыкетнік палісадніка. Яму было млосна ад кантузіі.
Позірк яго знячэўку схапіў: у палісадніку гарэлі цудам уцалелыя, не кранутыя вайною пышныя півоні. На іх чырвоных пялёстках серабрыста блішчэлі буйныя кроплі расы. На адной кветцы завісла бела-шызая перынка. «Якія парадоксы жыцця!..» — Ён павольна павярнуўся да немца, вышэй падняў тлумна-цяжкую галаву.
Той парывіста тузануўся, нібы гатоў быў схапіцца загрудкі.
— Не, біць вам не давядзецца нас не толькі ўсюды, а нават і на сваёй зямлі. Армія фюрэра — непераможная.— Вочы гітлераўца дзіка бліснулі і патухлі, толькі на шыі набухлі, выступілі няроўньія жылы. Ён яўна стрымліваў сябе і добра сабой валодаў.— Тут вось на вас ужо заносіць свой магутны кулак генерал фон…— Немец спахапіўся, прозвішча генерала не называў.
— Бандыт, якія б ні былі ў яго дужыя мускулы і трывалыя жылы, слабы знутры,— таксама спакойна сказаў камбат.— Ён, канечне, можа многа шкоды нарабіць, але ў рэшце рэшт згіне.— Штосьці раптам мацнейшае, чым хворасць ад кантузіі, азвалася ў душы Баталава, выпрастала яго, расправіла плечы. I ён прамовіў дзіўнае, зусім нечаканае для самога сябе.— А хочаш — я адпушчу цябе. Ідзі ваюй з намі да наступнага свайго разу. Толькі перадай тое, што я сказаў табе, свайму фону.— Ён падабраў пад каску ўзмакрэлую пасму, што ўпала на брыво, у вачах успыхнулі дзёрзкія агеньчыкі,— Перадай тады, калі ён будзе класціся спаць. Дык адпусціць?
— Бальшавіцкі прапагандысцкі фокус. Адпусціць… Так — не…
Твар у гітлераўца зрабіўся нейкі апалы, у вачах змерзлася бяссільная лютая варожасць. 3 рукі выпала скамечаная насоўка, якая была заціснута ў кулаку. Ён не падняў яе.
— Ну, як сабе хочаш, табе відней.— Баталаў сказаў быццам абыякава, а ў самога маршчыны разбегліся на пашарэлым твары. Ён трыумфаваў. «От як! Фон твой галаву б табе адарваў, бо бандыт жа. Ты гэта добра ведаеш…» Але ўсцешанасць яго была такая ўзрушлівая не толькі ад таго, што здабыта першая перамога, што ён пабачыў фанабэрыстых заваёўнікаў Еўропы разгубленымі і прыніжанымі. У ёй моцна звязвалася значка большае, чаго ён чакаў нецярпліва і трывожна: байцы пераконваліся, што не такі страшны чорт, як яго малююць… У душы яго запяклася помслівая радасць. А разам з ёю раптоўна ўзнікла пачуццё, якое, здавалася б, больш дарэчы было там, на полі (ён падумаў «на полі» і з сумнай іроніяй паправіўся: «на балоце») бою. Прыхлынула прага жыцця. На балоце смерць абмінула яго, і цяпер яму страшэнна захацелася жыць. Так захацелася, што ён устрывожыўся, каб гэтае неадольнае пачуццё недарэчна не выявілася ў якім міжвольным слове, не вырвалася як заклінанне, як глыбокае стоенае маленне перад здрадлівым лёсам: жы-ыць!..