Паглядзеўшы ў разгорнутую на стале карту камандзіра дывізіі, Пятроўскі падняў вочы, і густыя бровы яго, што былі ссунуліся да пераносся, разышліся.
— Камандзір другога батальёна!
Баталаў борзда ўсхапіўся з лаўкі:
— Слухаю, таварыш камкор!
Ён дапускаў, што камандзір корпуса, як і кожнага іншага, можа падняць яго. Тым не менш у першы момант як бы разгубіўся ад гэткай нечаканасці. Спачатку намячалася, што іхні полк будзе ў карпусным рэзерве. А тут… Можа, меліся на ўвазе нейкія магчымыя перамены?
— Вы звярнулі ўвагу на тое, што сказана пра вас? — Вочы Пятроўскага на імгненне крышачку прыжмурыліся. — «Усе падраздзяленні другога батальёна вызначаюцца высокай вывучкай, а камандзір з часоў вайны з белафінамі носіць ордэн Чырвонага Сцяга». Звярнулі?
У Баталава мільганула ў галаве: «Слова ў слова. Мабыць, паўтараў-такі».
— Думаецца мне, што такая атэстацыя, капітан, да многага абавязвае.
— Так точна, абавязвае, таварыш камкор!
— Можа, вам у наступленні спатрэбяцца дадатковыя агнявыя сродкі? Як лічыце?
Камбат на момант задумаўся.
— Відаць, не.
— 3 чаго вы зыходзіце?
— 3 данясенняў і нашай разведкі, і разведчыкаў мясцовага знішчальнага батальёна мы атрымалі пэўныя звесткі пра сістэму абароны праціўніка. Ведаем, як яна насычана кулямётамі і мінамётамі. Хіба толькі…
— Што — «хіба толькі»?
Баталаў маўчаў.
3 пачатку нарады ён заўважыў, што ў вачах, у цяжкіх акамянелых рысах твараў яе ўдзельнікаў праглядваліся смутак і трывога. Нешта такое варушылася і ў яго ў душы. Але адкуль гэты настрой?.. Быў момант, калі ён ненадоўга адключыўся ад нарады, памкнуўся ўсвядоміць, што яго даймала. У галаве адразу недарэчна пранеслася горкае і неадчэпнае: «Дзе нашы самалёты?»
Упершыню гэтая жорсткая думка апякла яго, калі аднаго разу давялося назіраць, як беспакарана разбойнічала нямецкая авіяцыя.
Па бальшаку на ўсход адыходзіла даволі пашкуматаная ў баях часць. Ішлі стомленыя пехацінцы; перахлябленыя, з абвіслымі вушамі коні цягнулі саракапяткі. Пасярэдзіне гэтай калоны кацілі павозкі, у якіх сядзелі і ляжалі байцы з забінтаванымі галовамі і нагамі; побач з павозкамі зняможана ступалі параненыя, што здолелі яшчэ ісці.
Было штосьці бязлітасна несправядлівае, крыўднае ў той трагедыі, якая праз мінуту разыгралася на вачах у Баталава. 3-за лесу вынырнулі тры «месершміты» і з пранізлівым выццём рынуліся на калону. Яны несліся нізка, прыціскаючы да зямлі ўсё жывое. На іх крылах з жоўтымі закраінамі бліскалі бледныя ўспышкі ад агню хуткастрэльных кулямётаў. Хлынуў смертаносны свінцовы лівень. Чырвонаармейцы шуганулі хто куды. Падалі, паўзлі, падымаліся, зноў кідаліся на зямлю.
«Месеры» зрабілі адзін заход, другі, трэці, потым зніклі за лесам, адкуль і з’явіліся былі. На бальшаку і паабапал яго ляжалі забітыя людзі і коні, стагналі і прасілі аб дапамозе параненыя, валяліся перакуленыя тачанкі і павозкі, параскіданыя скрынкі, зброя. Колькі секунд Баталау нібы выдзіраўся з кашмарнага сну. Тады і абрынулася на яго: «Дзе яны, нашы? Чаму іх няма?» Золкі ранішні ветрык залез яму пад гімнасцёрку, ахаладзіў спіну, па ёй нібы мурашкі замітусіліся.
Назаўтра зноў тры «месеры» доўга драпежнічалі на перадавой, над пазіцыяй яго батальёна. Але там падзеі павярнуліся інакш. Ніхто і не заўважыў, як на іх, невядома адкуль узяўшыся, каршунамі накінуліся два зялёныя «ястрабкі» з ярка-чырвонымі зоркамі на плоскасцях. Бой быў зацяты. Самалёты то ганяліся адзін за адным, то, кідаючыся насустрач, зляталіся так блізка, што ледзь не ўразалісяі маторамі, круцілі «штопары», рабілі «бочкі».
Мінула паўгадзіны. «Месеры» замітусіліся. Адзін, зацягнуўшы «штопар», ледзь не нырнуў у Дняпро і выраўняўся над самай вадою. У бой ён ужо больш не ўступіў, неякі скасабочана, цяжка, нібы падранак, нізка над горадам падауся на захад. Астатнія два развярнуліся і таксама кінуліся ўцякаць.
«Што, гады, страшна стала? — Баталаў са злой, з’едлівай радасцю пазіраў услед тым чорным драпежнікам.— Пачакайце, яшчэ не такое будзе, неба нашае з аўчынку вам пакажацца…»
Цяпер, сказаўшы камкору сваё няпэўнае «хіба толькі», камбат падумаў пра самалёты: дзе яны?