Ну во, а хацеў на хвіліну забыцца пра вайну, лес паслухаць… Ён глыбока, на поўныя грудзі ўдыхнуў густое лясное паветра, таўхануў каня абцасамі пад бакі.
У штабе з капітанам Садоўнікавым быў незнаёмы Баталаву чалавек у паўвайсковым адзенні. Яны сядзелі за сталом, размаўлялі. Камбат адразу здагадаўся: Ткачоў. Ступіў да яго. Назваў сябе, працягнуў руку. Ткачоў, борзда падхапіўшыся, па-вайсковаму аддаў чэсць, таксама адрэкамендаваўся і моцна ўхапіў прадаўгаватую шурпатую далонь Баталава.
— Я чамусьці менавіта такім і ўяўляў вас,— сказаў капітан, з цікавасцю пазіраючы на разведчыка.— Высокім такім, статным. Ці, можа, мы дзе сустракаліся? Вам не прыгадваецца?
— Сустракаліся. Тры дні таму назад. Я выходзіў са штаба вашага палка, а вы заходзілі туды.
— Прыгадваю… Сядзем, Антон Пятровіч. Значыць, гаворыце, немцы новую кулямётную кропку абсталявалі? От я і думаю: а ці адну? Можа, і яшчэ дзве новыя з’явіліся, а мы пра іх не ведаем?
Ткачоў уважліва паглядзеў на камбата:
— Разумею вас.
— Не, вы паслухайце. Я не хачу сказаць, каб вашы разведчыкі зноў пайшлі туды. Я толькі хацеў прасіць, каб яны маім дапамаглі пераправіцца цераз раку. Тутэйшыя добра ведаюць зручныя для пераправы мясціны. А часу ў нас зусім мала. Да світання.
— Мае разведчыкі зараз на тым баку. Частка іх апоўначы павінна вярнуцца. Калі што будзе новае — адразу ж паведамлю.
— Дамовіліся, Антон Пятровіч. Цяпер з тым кулямётам. Не выходзіць ён у мяне з галавы. Стаіць жа ў такім месцы, што можа вельмі многа нарабіць нам шкоды. Не раскажаце, як да яго зручней падабрацца?
— Разведчыкам, якія застануцца ў горадзе, дадзена заданне знішчыць кулямёт, калі для гэтага настане адпаведны момант.
Вочы Баталава засвяціліся, але праз колькі секунд бляск іх прыцьмеў.
— А не трапяць яны над наш агонь? Мы ж у той «адпаведны» момант будзем страляць.
Ткачоў усміхнуўся. Прадаўгаваты твар яго як бы трошкі раздаўся ўшыркі і шчокі папаўнелі.
— Не, таварыш капітан, не трапяць. Яны гэта зробяць па-партызанску, да таго, як вы пачняце страляць. Калі вы станеце перапраўляцца, немцы ж, канешне, рана ці позна заўважаць і ашчэрацца. Дык вось у той момант разведчыкі і ўдараць на кулямёту.
«Зух, відаць, хлапчына»,— падумаў Баталаў, з цікаўнасцю назіраючы на Ткачова.
Не ведаў камбат, што папаў, як кажуць, у самую кропку. У дзяцінстве Ткачова празвалі Антошка-зух.
Ён любіў плаваць і ныраць. Скакаў у Дняпро з кручы, кідаўся галавой у вір. Нярэдка з такімі, як сам, падшыванцамі ішоў у заклад, што даўжэй прабудзе і далей праплыве пад вадою.
Аднаго разу іх, ныральшчыкаў, найшло больш чым калі. Антошка ўсім уцёр нос. Ды перамога тая не абышлася яму шчасліва. На беразе ён лёг дагары, сутаргава хапаў ротам паветра. Твар спалатнеў, з носа і вушэй пайшла кроў. Хлапчукі спалохаліся, прыціхлі. Нехта нясмела прапанаваў: «Давай, Антошка, мы панясём цябе». Ён пахітаў галавой — не трэба. Мінут пяць ляжаў нерухома, потым сеў і сказаў: «Наступны раз перад кожным нырцом трэба будзе глыбока падыхаць».
У плаванні і ныранні ён трэніраваўся ўпарта і апантана. Дайшоў да таго, што аднойчы прыдумаў неверагоднае. Прывязаў аборкай да шыі кавалак цагліны — каб вада не выштурхвала яго наверх. У плаўкі паклаў невялікі складанчык. Перарэзаць аборку, калі што. Хлопцы адгаворвалі яго: гэта ж не жартачкі! Каўтануў вады — і канец! Ён адно што сказаў: «Вы чаго панікуеце, мой нож — як брытва».
Вылавілі яго амаль пад другім берагам. Доўга рабілі штучнае дыханне, выціскалі з грудзей ваду. Нарэшце ён расплюшчыў вочы, асалавела, няўцямна павёў позіркам па тварах. што схіліліся над ім. Нешта памкнуўся сказаць, ды толькі паварушыў пасінелымі вуснамі. Потым крануўся рукою шыі, нібы хацеў упэўніцца, ці на месцы была цагліна. Усе тлумна загаманілі. Хлапчукі — захоплена і радасна, што не здарылася бяда, дарослыя, якія прыбеглі на крыкі аб дапамозе,— з дакорамі і лаянкай. А ён прыўзняўся на локцях і, зусім не слухаючы, што хто казаў, спытаў: «Колькі я не даплыў?»
Нічога гэтага Баталаў, безумоўна ж, не ведаў. Пазіраючы на Ткачова, ён неспадзявана ўявіў, як той, во такі моцны, пругкі ўвесь, з гранатаю кідаецца на нямецкі кулямёт, і пацвердзіў сам сабе: «Гэты кінецца». Памаўчаў, паўзіраўся яшчэ ў яго, перапытаў: