Як бы аднае бяды было Гальшанскаму мала, ён, на працы, яшчэ прамовіўся перад загадчыкам майстэрні аб тым, што бачыць магчымасці рацыяналізаваць арганізацыю рамонтаў машынаў гаспадарам так, каб яны не вазіліся з імі ажно на базу, а гэта палепшыла б становішча асобніцкіх гаспадарак ды паспрыяла б скарачэнню аферысцкіх хабараў. Стары чуйна зірнуў на яго і сказаў, што яму, хлопчыку, абрыд мёд... Злосць тую Гальшанскі пусціў паміма вушэй, але яна, неўзабаве, аб'явілася яму на сходзе працаўнікоў, калі ён спрабаваў змяніць тон спрэчак па дакладу дырэктара: з малебенскага на дзейсны. На яго паказвалі пальцам, нават актывісты ў прадпрыемстве; іншыя ж, дрымотна пашчылініўшы вочы, прынцыпіяльныя размоўкі свае з ім закончвалі прапановаю выпіць. Ен усё ўпарціўся; схадзіў у мясцовы камітэт прафсаюзаў і, натуральна, адчуў вакол сябе нешта такое, што ў фізіцы мае назву з'явы супраціўлення мяккіх целаў.
У сталоўцы сілкаваўся ад таго здарэння моўчкі; яго — не тое што надакучвала сцерагчыся ўласных думак — утомна падточваў, аднак, страх, каб не дапусціць гэткую памылку, якая прымусіла б пакінуць, някепскую ўрэшце, пасаду.
Гальшанскі набраўся выгляду надзьмутае асабістасці. Гэта тады празвалі яго — дырэктаровіч.
«Яны ўпэўнены ў тым, што памкненні і ўчынкі не бываюць бескарыслівымі», — падумаў Ян Гальшанскі пра супрацоўнікаў.
Ён, неяк, апусціўся ў спакой.
Уканец гэтай няхітрае гісторыі, відаць, трэба сказаць, што Гальшанскі з гадамі пераўтварыўся ва ўсімі шанаванага жыхара Даўгаброддзя. Разжыўся ён на аднапавярховы асабняк з плывальніцкім басэйнам у садку, выпісаў сабе легкавую машыну амерыканскае маркі «Ягуар», а летні адпачынак пастаянна праводзіў на поўдні Еўропы. Ажаніўся з — чароўнае пекнаты ды ціхага характару — настаўніцаю суседняй школы. Даўгабродзінцы, калі і папракалі яго перад чужымі, дык адно ў тым, што шлюб з ёю ён браў ажно ў парыжскай саборнай царкве...
Гальшанскі рызыкнуў на свой рахунак і, пакінуўшы працаваць у задрыпанай базе, заснаваў фірму са змешаным, паўканадскім, капіталам, са спецыяльнасцю па вырошчванні ды экспарце нейкіх мудрагелістых грыбоў, характэрных тутэйшай кліматычнай зоне.
Сядзібу Гальшанскіх названа між людзьмі — Дырэктароўшчына. Гальшанскую ж — французіха.
Я ведаў, што цябе даўно няма тут, у гэтым панылым горадзе, але, як бы насуперак камусьці, усё шукаў твайго позірку ці ягонага хоць адбітку ў прывабнае прадаўшчыцы гваздзікоў ля ратушы чырвонацаглянай. Мне неяк здавалася, што я, вось, упаткаю няхай дачку тваю, пэўна, гэтак жа задуменную паненку і ўжо дваццацігадовую...
Я свае Крынкі бачу, калі ў чужых далячынях апынуся!
Таму чуў не чуў правадніка свайго па Уроцлаве, такога сімпатычнага паляка, які, намагаючыся прыняць да сябе і яму не вельмі спадобную спадчыну прускую ў гэтай, нездаровай ды камарынай, даліне Одэра цягаў быў мяне ў касцёлы бяздарна-высокія, яшчэ Пястовічаў тых, што без айчыны засталіся ў задворках Еўропы. Ды я, замест таго каб надыхацца пахамі гісторыі трагічнае, сумотна ўяўляў пошумы ў пушчы па-над нашай Свіслаччу, у прасторах беларускіх, і перашэпты кахання вячэрняга пад кучмамі бэзаў прывулічных, і твой вобраз дзявочы ўзнаўляў — ты не здзіўляйся! — ужо з натугаю амаль старэчаю, і паўставала ўваччу маім сцяжына да твае хаты, па-хлапечаму снёная...
Не першы раз я ў гэткім старонні, якое магло б мне і не быць.
П'яны ад смутку, я валошку клікаў да памяці свае, сінюю, як неба, блакітную, як годнасці сімвал. (Кветку гэту палявую я пра-паную ўчыніць гербам Дабрарусі шматпакутнае, усё франціш-канскай!) .
Я, бадай, і не хачу цяпер ведаць таго, дзе ты менавіта жывеш, ды і стрэчы з табою, папраўдзе, зусім не жадаю. Хапае мне аднаго ўяўлення цябе, або, мабыць, і не яго ўжо трэба, бо ж я, калі моцна падумаць, быў улюбёны ў магчымую веліч прыгажосці цела і душы твае, а не ў цябе самую, рэальную. I нават баюся па-думкі аб тым, хто ты зараз! — Нехта можа зласліва сказаць пра мяне, што ўкахаўся я ў сваё, колішняе каханне да цябе.
На тое мне цяжка будзе запярэчыць. У словах такіх акажацца нямала праўды...
Я — ведаеш — так і не зразумею карыслівае шчаслівасці ў тым чалавеку, якому ўдалося перастаць быць сабою.
...З поснай палёгкаю ўнутры я сеў у вагон хуткага цягніка Уроцлаў-Беласток, які, неўзабаве, крануўся ў дарогу.
Была гэта, бадай, першая такая Куцця у нашай радзіне, на якой мужчыны не гаварылі пра палітыку і Хрыста як рэвалюцыя-нера. I, нават, не даходзіла да рагатлівых пажартункаў. Старыя выдаліся. яшчэ болей старымі, а ў дарастаючых. унукаў высыпа-ліся бародкі, рэдкія пакуль, але старанліва імі прыгладжаныя. (Гэ-тыя стылевыя апосталікі не ўмелі хрысціцца!).