Ен пайшоў з добрай работы, новай не падшукаў сабе, звязаўся з прастытуткамі, і спаліла яго гарэлка. А яна дажыла да глыбокай старасці.
Даў дождж. Сыпануў ад маянтковага парка, цубанячы па мястэчку за азярышчам. Даволі цёплы, хоць бралася на восень і начамі бывала ветрана. Прыжаўцелі вішні ў платах.
У гэтай старажытнай даліне заўсёды хтосьці гарыць на зыходзе лета. У багатую пару зоймецца стадола на Новай вуліцы, або шугане агонь у чыёй сталярні, ці дым паваліць ад шмараў у каторага слёсара... Гасіць прыязджаюць з — павятовага некалі — горада, бо шафёр тутэйшых пажарнікаў п'е. Возьме і павесіцца нехта стары (аднаго разу накінуў на сябе пятлю якісьці малады, але яго адратавала жонка, махнуўшы касою па вяроўцы).
Гэтак жа недарэчныя і гешэфты: хітрасці стае, а прыбытку, што кот наплакаў. Найбольш замагаюць шанцоўнікі. Ашуканствы іхныя дробязныя, нудныя. У павазе ў іх рыжы Швайка, які, праўда праўдаю, яшчэ не забіў ён каго ані зарэзаў... Швайка, аднак, гэта нішто Ляліку, з бэбахамі купіў бы яго.
Лялік той, калі пакажацца на рынку, дык тады, здаецца, мужчыны так і кіруюць, каб прайсціся каля яго і шапку перад ім скінуць! А яму нават як бы прыкра робіцца. пасміхаецца да іх усё роўна што сарамліва і, вымаючы папяросіну з зубоў, адкланьваец-ца шаноўным кіўком галавы, дастойны такі і без капялюха, чуб не аблез. «Дэфіляду прымае», — зласлівяць тыя, хто пакуль не пагарэў.
Нікагуткі не апрандуе затое Манька Вусатая. Яна — баба без мужыка і галышка, таму і герой! Іначай — села б у крэкадзь. Завядзіся з ёю, людзі засмяюць... Швайка, рыхтык ваўчуга, і ён сыходзіў ёй з вачэй; самога Ляліка не збаіцца Вусачыха. Не зачапай паскуды, ходзіць, дык няхай, калі і ты не шалёны.
Швайка старгаваў сыну мур у Беластоку. У Ляліка сватам міністр у Варшаве. Байструк жа Вусатай сеў у турму: раз'ехаў дзеўчыня, напіўшыся, матку павёз таксоўкаю на фэст, вырабляючы і рагочучы, каб усе бачылі, як для іх добра жывецца... I на табе!
Жывуць тут людзі як бы часова, бы на нейкім этапе з ліхога ў добрае. Таму гэта ў мястэчку ўсё магчымае, акрамя сумленнасці, як у кожнае існаванне супроць волі. У гэтай спрадвечнай даліне з садамі не бываў рай. I наўрад ці з'явіцца? А калі б і здарыўся, дык здзіўленне ад гэтага заскочыла б у пярэпалах, і тады аж паўжывыя ўцякалі б цэлы дзень лясамі на вялікі Беласток! Баючыся дарог, каб не азірацца за сябе.
Так было б, але не будзе.
Сон гэты прысніўся яму ў канцы года, у час ліхаманкі са справаздачамі.
Мо і не прысніўся б ён яму, калі б — аднаго разу — з немалым здзіўленнем зразумеў, што кожны дакумент, які б там ні быў, з'яўляецца доказам недаверу да чалавека, да чалавека сярод людзей. Гэты тэхнік бяспекі і гігіены працы, паслухайце, дайшоў да такое высновы, відаць, таму, што з іншымі паперамі якраз і не даводзілася яму сутыкацца...
Сніў ён жахлівае!
Вось на месцы адміністрацыйнага дырэктара ўтворана кіраўніцтва словамі. На ўсходах, што вялі ў сакратарыят яго, ціхнулі натоўпы наведвальнікаў. I кожны з іх трымаў у руцэ даўжэрны спісак, і былі гэта спіскі слоў, сказаных учора, якія, вядома, неабходна пасведчыць менавіта сёння, без чаго: сказанае — не сказана! А там, дзе быў банк, — кіраўніцтва важнымі словамі. Чэргі тут не так вялікія наглядаліся, ды і тыя спіскі — выразна было бачна! — таксама нядоўгія, складзены ўжо на спецыяльных бланках з вадзянымі пазнакамі.
Вочы ў петэнтаў тых выпучваліся з той асаблівай бухгалтар-скай павагай. У будынку ж хілай, правінцыяльнай рэдакцыі — цэнтр кіравання жартамі ды анекдотамі, які абступілі бязвоблі-кавыя асобы, якім адно пакрывіліся морды. (Не жартаваць! Ну, не анекдоціць!..) А замест бальніцы — галоўнае слёзакіраўніцтва...
Ён, гэты тэхнік, гартаючы смецце службовых спраў, не раз успамінаў сабе такі дзіўны сон. Не любіў ён таго ўспаміну, псаваўся ад яго, быццам перакручаны будзільнік... Чамусьці з па-за кожнага скарыстанага ім слова высоўваўся ў яго бок палец, заўсёды ўказальны, які ківаў яму перад носам: шануй ты слова, шануй яго, ой шануй!
— Пані Вера, — сказаў ён да першае з краю машыністкі. — Тэрміновая вось справа!
— Во, пакладзіце яе тут, — адказала яна, указаўшы яму на падручны столічак з прысохлымі да яго скуркамі каўбасы, якой закусвалі падчас учарашніх яе імянінаў.
— Вера...
Яна ўставілася ў яго кнопкамі вачэй.
— Чаго вам яшчэ?
— Не, нічога. Гэта будзе ўсё.
Тэхнік пайшоў да сябе, пільна зважаючы мець выгляд думаючага. Ён — у апошнюю хвіліну — паўстрымаўся перад тым, каб расказаць ёй менавіта гэты сон. Сапраўды, шчасліва яму!