На Выганскай вуліцы, зусім унізе, загаварылі мужчыны (настойлівы сіплы голас). Дзіўна, бы жывы смех у смутны сон, хоць і бяссэнсавы, але ўсё роўна не вясёлы. Прыбілася ў галаву сцішнае, як лятучая мыш: «А ці ўжывешся з кімсьці, хто няздольны быць рады ад сваёй удачы?» — ужо няшмат пытанняў пасля гэтага.
Застацца дарэшты аднаму-адным і, пра нішто не думаючы, зрабіцца непатрэбным нават самому сабе, аж абыякавым на голад і холад, — гэтак ад стомы жыццём. Яно пяройдзе, накшталт застуды якое. Не бясследна, аднак жа; усё пакідае нешта за сабою. Так поўняцца гады кожнаму — каму памалей, у таго і больш трывушчасці. Мудрасць гэта, каб пабыць на свеце не спяшаючы? Хто яго ведае... Ну, а з кім? — дапытлівасць, якой няма толькі на могілках.
...Асела цішмань, цемрач ані варухнецца. Свяцілі вўлічныя лямпачкі, рассыпаўшыся местачковым Млечным Шляхам у чорнай бясконцасці, якая палавее тут у світанак, у трэція пеўні і ў прабудную гаману ля калодзежа ў сялянскім перадполлі.
Пад Разбойнікам нарвалі мы сіняга лубіну на ўзмёжку, а Сыльвусь — васількоў, у яшчэ зялёным жыце. Усе гуртам кіраваліся былі ў задаўні панскі парк, які віднеў купаю бязладнага кустоўя паміж астанкаў старадрэўя пад гасцінцам у Кабыліх горах, што з парыжэлымі ярамі. Калі б не тая наша, бамбізаватая, хада мужыцкіх сыноў, можна было б падумаць, што, мабыць, некалі так выглядала кампанія панягаў, вяртаючыхся з букетамі палявое квецені ў двор, з гэткае гультайскай праходкі па надрэчных лугах. I што ад няма чаго рабіць адно з іх, пэўна, па фанабэрыі, прыкінулася было пастухом, лягаючы, у фасоністым касцюме, на ўдзірванелым Шыбенічным узвышшы, ажно мудрагелісты гальштук замахаўся, бы тое крыло кнігаўкі... Гэта быў Сыльвусь.
Толькі паненак не было з намі.
Былі гэта мае калегі па рабоце ва універсітэце, якіх я запрасіў у вёску, на свае імяніны. Да маці. Яна моцна ганарылася мною і пастаянна адчувала патрэбу выклікаць у суседзяў зацікаў-ленне, такое завіслівае, маім высокапастаўленцкім становішчам, што і мне неяк падабалася, (Я пачынаў задумоўвацца над тым, ці не асесці мне, па-рэзідэнцку, у гэтым родавым доме ў яблыневым садзе, каб дажываць сваіх гадоў менавіта ў высакароднай адзіноце?..)
У адвячорак мы, у каторы ўжо раз, пасядалі за стол. Гэтаму пакою, куды вельмі не заляталі мухі ад хлявоў, я выбраў назву блакітнага; з яго праглядалася ў бок загуменняў пад бясхмарным небам.
Сыльвусь гаварыў:
— У варшаўскай оперы, ведаеце, вісіць вось падобны, — ён прыгледзеўся да жырандолі ў «Блакітным», які калісьці купіла маці ў краме Сікеля (з пачэпленай ім на франтоніку забаўнаю шыльдаю: Прамысловыя тавары для расліннай і жывёльнай вытворчасці).
— Та-ак, — задумаўся нехта з маіх гасцей. — А я, тое, лічу: вёску чакае найвялікая будучыня. Вялікагарадскія метраполіі, тое, страшэнна паправінцыянелі! Даю, слухайце, павярхоўны на выгляд прыкладзік: сталіца Заходняе Нямеччыны — дзе? У мястэчку Бон, тое. А — Бразіліі? У прыамазонскай глухамані! Або звярніце ўвагу на тое, як жа ж, во, памізарнеў Парыж. I з Лондана — так! — людзі ж масава высяляюцца ў графствы...
— Свет, бы вёска, — азваўся я, раптам адчуўшы, што магу пазяхнуць, беспрыстойна разявіцца. — Калі прыгадаць тут славутае прыраўнанне цывілізацыйнага развіцця са спіраллю, дык з вёскі яно, выйшла і ў вёску вяртаецца, праўда, іншую, так сказаць, перспектыўную.
I мы ўзяліся з апетытам з'ядаць шынку, насоўкамі выціраючы ўспацелыя (ад прагнасці) скроні. Раскаркавалі наступную бутэльку.
— Інтэлігенцыя зараз, вось, бедна жыве. Вазьміце, вось, маю швагерку з хутара Хапачы: гароднінаю гандлюе, вось, на Сенным Рынку ў Беластоку. Але, яна ўжо пабывала, вось, у старажытным Егіпеце і прывезла адтуль, вось, не паверыце! — са дзве прыгаршчы турэцкага золата; адных пярсцёнкаў, ну вось, з дзесяць. I куды нам да яе?
— Ага, ведаеце! А наш універсітэцкі братоха за смешны грош калоціцца цэлае сваё жыццё са студэнтамі. Ведаеце, аднойчы заходзіць да мяне першакурсніца. Ведаеце, яна ў раскошным паліто, футравым, і ў парыжскіх «ботінках» з халявамі ёй па самыя го-одзі, усё на ёй чэсць чэсцю!..
Якісьці балван забубніў у акно «Блакітнага», усе ўбачылі, здаравезным кулаком. «Бяжыце, цётку, па сваю карову, бо палезла ў чужую шкоду пад маёнткам! Бу-бу-бу...»
Гэта да маці.
Яна, сканфужаная да апошняе чырвані, выбегла з дома. (Падумалася мне далікатнейшае: старая пакарысталася зручным выпадкам, каб не сядзець з намі і маўчаць, быццам тая дзяўчына, якую ўжо запілі і сват, аднак, не паўстрымаўшы языка, ляпнуў смачнае слоўца...)