— Найбольш бяруць малыя ўраднікі, — заўважыў Андрэй, калі маці змоўкла. Ямў, прызнацца, было дзіўна гутарыць аб хабарніцтве. Ва ўстанове, у якой працаваў ён, ніхто і нікому не прапанаваў хабараў. Магчыма, таму гэта так было, што ўстанова тая не займалася падзелам багаццяў сярод канкрэтных людзей. — Дырэктары рэдка бяруць, а мо і зусім не бяруць у лапу, бо і нашто рызыкаваць.
— З разумным дырэктарам, як з разважлівым гаспадаром: хораша жывецца і працуецца. Ого, каб быць дырэктарам, трэба мець розум і чыстае сэрца. Трэба нарадзіцца дырэктарам. Хто родзіцца дырэктарам, а хто злыднем.
— Эй, мама, не ўсе дырэктары ёсць такімі, на якіх яны выглядаюць, — Андрэя на заканчэнне ахапіла прыкрасць ад таго, што ён, адукаваны і толкам дасведчаны, аказваецца менш значны, чым першы з ускраю гаспадар. — Ну, мы загаварыліся, — Прыкінуўся ён абыякавым. — Ты перадыхні...
Маці ўсё ж замітусілася каля газавай пліткі.
«Чаму яна, уласна кажучы, не папракае мяне за тое, што я не жанюся? I чаму гэта мне і не падумалася, што маці калісьці загаворыць аб тым?» — Яму пабольвала ў жываце ад тлустага. Звычайна ён харчаваўся ў сталовай. Сціпла і дорага.
Уночы карпеў ад бяссоння. Па кутах, падсветленых вулічнымі неонамі, па-блашынаму лазілі і чарнацелі падумкі аб тым, чаму б яму, Андрэю Антошку, не наважыцца стаць дырэктарам? Чаму гэта ён так пагадзіўся са сваім лёсам? Трэба нарадзіцца дырэктарам, як пісьменнікам ці мастаком? Столь цямнела, бы дошкі труны Уздрыгваў, падаў у пропасць... «Дырэктарам не бывае той, хто імкнецца рабіць адзінае дабро, многа дабра! Губляецца яго мера. Ператвараецца яно ў зло, як казачныя дукаты ў — балота!» — сукатаў.
Маці ад'ехала.
У дырэкцыі настала перадсправаздачная кампанія. На транспартнай рампе загадчыца складаў з вадкімі таварамі хвалілася Андрэю:
— Шэф такі ўступіў маёй просьбе, каб купляць пончыкі з чаем для новапрынятых рабочых.
— Было вам чаго дабівацца!
— Лепш пончыкі, чымсьці нічога.
— Мо яно і так, але вы, калі ласка, перастаньце мне з гэтым азіяцтвам.
Пакрыўдзілася.
Андрэя дагнаў тэлефон ад сакратаркі, якая шукала яго па будынку.
— Пане Антошка, на дзевятую да дырэктара! — панікавала яна.
Далоні яму адразу ўспацелі.
Сыходзіліся і іншыя.
Не было аднаго — загадчыка!
«Няма яго. Мяне жа паклікалі непасрэдна. Як гэта зразумець?» — таптаўся на месцы Андрэй.
— Не скажаце, чаго трэба ад нас пану дырэктару? — дапытваўся ён у беленькай сакратарачкі.
— Увойдзеце — даведаецеся.
— Так, але, між намі кажучы, добра загадзя ведаць, да чаго лепей рыхтавацца: да смеху ці да слёз? — сіпеў у яе вочкі.
Хтосьці новапрыняты ў аддзел транспарту соп ля вуха Андрэя, нібы паўстрымоўваючыся: «Чаго гэта ён прычапіўся да яе? Ён згубіць усіх нас!» ...
Сёй-той пакрыёму выціраўся. Ад дырэктара выйшлі чужыя.
— Уваходзьце, калі ласка, — наказана чакаючым. Праціскаліся ў кабінет, як тыя авечкі ў вароты, калі падганяе іх сабачук. Бітком.
— Прашу вас, панове, сядайце, — дырэктар устаў з-за падаўгаватага стала і запрашаў.
Усе пацішэлі, як парасяты, лежачы ў нагрэтым пяску, радочкам.
Сярод нас, панове, ужо здаўна наглядаецца культ бездапаможнасці. Кажучы вобразна, мы выглядваем манны з нябёсаў. Нашы дзеянні родам з добрых намераў, але мы не даводзім іх да фінальнага канца, спасылаючыся на дрэнныя ўмовы.
Далей так працаваць і жыць нельга!
Трэба нам разбураць алтары бяссілля! Трэба катэгарычна заахвоціць да актыўнасці тых супрацоўнікаў, якія моляцца перад імі. Выгадней — рэч ясная — чалом біць, чымсьці змагацца. Манахам гэтай новааб'яўленай рэлігіі жываты да падбароддзяў дастаюць ад гультайства. Дарэчы будзе, аднак, тут заўважыць, што ў сваіх прыватных захадах яны выяўляюцца атэістамі і, пасля службовага часу, сквапна абмінаюць узведзеныя самімі ж святыні немагчымасці...
Вельмі слухалі дырэктара.
...Вось у справах, якія датычаць уласнай кішэні, у нашай установе знаходзяцца майстры арганізацыі ўсяго, чаго душа зажадае! Калі ж спатрэбіцца дабіцца нечага на карысць прадпрыемства, дык выходзіць, што ні ў кога няма таленту, каб эфектыўна задзейнічаць. Умеюць адно швэндацца да мяне са скаргамі...
Андрэя працінаў энтузіязм.
— ....Мяне не цікавяць жалі. Мяне цікавяць вынікі, праца! Калі ласка, менш наракаць, а больш рабіць...
Дырэктар, на дзіва, даволі бяздарна навязаў да таго ж будзённага і малаважнага. Андрэю запамяталіся ўваходжанне ў рассветлены кабінет і тая тырада, пра якую пад канец нарады яму падумалася, ці часам гэта не быў жарт.