— Пойдзем сюдою, — Андрэй звярнуўу завулак, у якім — непарамантаваныя камяніцы, вывіхнуты брук і пакалочаныя каштаны. На бетонных сходах сядзеў, паўлежачы, п'яны мужчына, падпіраючыся акалелымі рукамі. Мармытаў і пасміхаўся да самога сябе.
— Калісьці ты, Андрэй, пытаўся мяне, чаму гэта я, інжынер, не пашукаў сабе болей адпаведнай работы? — філосаф разгаварыўся зноў. Ён лічыў, што ягонае жыццё з'яўляецца павучальным прыкладам. Тады сказаў ты мне, што з маімі кваліфікацыямі, дасведчанасцю і так далей, не ржавеў бы на гэтакай пасадзе, не сядзеў бы на ёй нават аднае гадзіны! Даволі, казаў ты, пачытаць аб'явы ў газеце, каб выбраць сабе адпаведнае...
— Ну так, — згадзіўся Андрэй: «Выкладвай, гэта цікавіць мяне!»
— Разумею цябе, але ты не разумееш мяне. Гэта так. ..Мне ясна, што здольнасць разумець што-кольвек залежыць ад канкрэтнага вопыту чалавека.
— Трапна ты гэта прыкмеціў, — пахваліў Андрэй. Побач з імі прайшлі студэнты, шпарка і спрачаючыся.
— Дзякую.
— Гавары далей, бо я цябе пакуль не надта разумею...
— Дай сабрацца, падыхаць свежым паветрам... Чамусьці зрабілася неспакойна наўкола.
— Я не казаў табе, Андрэй, што давялося мне, — так, давялося!.. — займаць высокую пасаду, мо і вышэйшую, чымсьці наш дырэктар. Мілы чалавечак, праўда?
Пасмяяліся — сухімі лісцямі.
Філосаф акрыяў.
— Бывае з чалавекам, што іншыя возьмуць ды саштурхнуць яго ў прорву. Па мне ўдарыў адзін, так з выглядам справядлівага ды з бліскамі адданасці ў вачах. Іншыя дабеглі да мяне пасля, больш дзеля цырку, чымсьці адпомсты за ўяўныя крыўды, якіх заўжды хапае. Узяліся коўзацца па маёй душы падэшвамі ды ра-гатаць, з мужыцкай раздаволенасцю: «Яму авёс у азадак закалоў! Яму вельмі ж ужо добра жылося!» Перапужаўся я не адразу, бо ўсё здарылася нечакана, неспадзявана. Перш чым перапужацца, я пашкадаваў таго паршыўца, якога, на маю наіўную думку, чакалі вялікія маральныя пакуты за ўчыненае ім... Памучаюся, думаў я, дзесьці ў нізінах, і зноўку выберуся на ўласную дарогу, спачатку на сцежку... Міналі гадзіны, упачатку толькі гадзіны. Потым — дні, тыдні, месяцы, кварталы. Урэшце — зімы, вёсны, гады. Шукаў і шукаў я зваротнай дарогі ды ўсё глыбей брыў па нейкай дрыгве па калена! I гэта тады наляцеў на мяне той страх, і пачала мне сніцца мая магіла. Пазбаўлены работы, я спрабаваў прыпыніцца абы-дзе, каб хоць мець за што купіць хлеб на снеданне і макаронаў на абед. Прытым не пераносіў той асаблівай бяздзейнасці, якая нагадвае маё ўяўленне аб турме. Цягнула мяне да людзей, і адначасова пачынаў я моцна баяцца іх. Гэтага табе, на шчасце, не зразумець. I таго, што схаванае за маімі словамі...
Няёмка. Гаварыць з ім — усё роўна што сядзець ля пасцелі невылечна хворага.
— Трэба ўсяго паспытаць... — гэтак Андрэй.
А ён:
— Ты не абдумаў сказанае, — яны выходзілі ў стары парк, што ля медыцынскага інстытута. — Не кожная дасведчанасць развівае чалавека. Часам — знішчае яго, затоптвае!
«Божа мой, як ён ные! — пазяхаў Андрэй. — Гэта ж трэба быць разлезаю або вераб'іным гультаём, каб трапіць у такую паняверку. Або хварабліва выгодным! Трэба быць падшытым баязлівасцю, няздольным да цвёрдай пастаноўкі справы... Яксьці не верыцца ягоным словам. Яго, звычайна, перамагае жыццё. Гэта так!»
— Слухай, — адказаў яму Андрэй. — Будучы на тваім месцы, я пайшоў бы ў пасрэдніцтва, працы і там выбраў бы сабе адпаведную работу. На халеру ты змагаўся з тымі, што кусалі цябе? Нашто ўмацоўваў іх зацятасць?
— Андрэй... Андрушка! — бяссільнеў хатні філосаф. — У пасрэдніцтве працы я атрымоўваў накіраванні на работу. Але яны аказваліся бязвартаснымі! Кожная ўстанова мае права падбіраць сабе асабовы склад работнікаў... Я пачаў сам пісаць просьбы ва ўстановы, якія змяшчалі ў газеце аб'явы аб запатрабаванні на слецыялістаў. Узяўся шукаць сувязі. Я зрабіў класіфікацыю сваіх размоў наконт работы. Вось табе адмова прыняць на работу, утрыманая ў высокай танацыі, якую я назваў бы АДМОВАЙ ВЫШЭЙШАГА ГАТУНКУ. Цытую: «Шаноўны пане, сорамна нам прымаць вас на такую работу! У вас жа высокія кваліфікацыі, вялікі капітал ведаў, надзвычайная культура. Вы ў нас безнадзейна патраціліся б... Хвілінку, спрабуем вам дапамагчы». Начальнік, з якім вяду гутарку, звоніць да знаёмай яму высокапастаўленай асобы, пра якую вядома, што яе няма на месцы, што яна знаходзіцца недзе над возерам, у водпуску. Не дазваніўшыся, кажа мне, што пазвоніць яшчэ заўтра і што я павінен быць добрай думкі, не падаць духам, чакаць... А цяпер паслухай АДМОВУ СЯ-РЭДНЯГА ГАТУНКУ: «Пане каханы, прыкра нам гаварыць аб гэтым, але — пасрэдніцтва працы дрэнна накіравала вас: мы ж прасілі спецыяліста...» Начальнік, з якім вяду гутарку, называе сумежную спецыяльнасць. А вось АДМОВА НІЗКАГА ГАТУНКУ, НІЗКАПРОБНАЯ: «Ну так, пане, але чаму вы пакінулі папярэднюю пасаду? У нас жа такая самая! Больш таго — у нас дрэнныя ўмовы работы, значна горшыя за тыя, што вы мелі на сваім папярэднім месцы работы...» Начальнік, з якім вяду гутарку, хітра жмурыць заплыўшыя вочкі. Здараліся звычайныя АДМОВЫ: «Пакажыце, калі ласка, вашу характарыстыку, выпісаную вам у папярэднім месцы работы. (Начальнік чытае характарыстыку.) Ага, значыць так! Не прымем вас! Дайце накіраванне...» Начальнік, з якім вяду гутарку, піша на бланку пакіравання: «Кандыдатура нам не адпавядае». Пад папісаным ставіць імянную пячатку і выкручаста падпісваецца, прыгожа. Яшчэ прыклад АДМОВЫ МАХЛЯРСКАЙ: «Вы хочаце ў нас працаваць, так? Вельмі добра! Зайдзіце, калі ласка, заўтра». Назаўтра іду да гэтага начальніка, каб пачуць: «Ведаеце, шаноўны пане, тут здарылася нейкае непаразумленне... Мы, аказваецца, ужо прынялі чалавека на гэты штат: Пасрэдніцтва працы павінна было ведаць аб гэтым...»